Δεν είναι η πρώτη φορά που το νησί της Τήλου απασχολεί την επικαιρότητα. Η Τήλος συγκέντρωσε τα φώτα της δημοσιότητας όταν έγινε ένα από τα πρώτα αυτόνομα πράσινα νησιά, το οποίο χρησιμοποιεί ενέργεια απο ΑΠΕ. Τώρα για άλλη μια φορά πρωταγωνιστεί καθώς κατάφερε μια παγκόσμια πρωτιά: Να ανακυκλώνει το 86% των αποβλήτων και να παράγει μηδέν απόβλητα, καθώς το υπόλοιπο ποσοστό προσφέρεται για την παραγωγή ενέργειας, μέσω της καύσης.
Ποσό εύκολο είναι αυτό το εγχείρημα; Η απάντηση είναι καθόλου. Όταν στην Ελλάδα το ποσοστό ανακύκλωσης δεν ξεπερνά το 20% και στις πιο οργανωμένες ευρωπαϊκές χώρες το ποσοστό αυτό αγγίζει το 60%, να μιλάμε για ποσοστά της τάξης του 86% είναι σχεδόν ακατόρθωτο.
Και όμως, με την ιδιωτική πρωτοβουλία που ξεκίνησε απλώς από ένα όραμα του Θανάση Πολυχρονόπουλου, ιδρυτή της Polygreen,και φυσικά με την συνεργασία του δήμου Τήλου και της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου πριν από λίγους μήνες ξεκίνησε η υλοποίηση του προγράμματος Go Zero Tilos που σήμερα έχει πετύχει αυτά τα θεαματικά αποτελέσματα .
Το έργο, το οποίο χρηματοδοτείται και υποστηρίζεται εξ ολοκλήρου με τεχνολογία και τεχνογνωσία από την Polygreen και υλοποιείται σε συνεργασία με τον Δήμο Τήλου, με την έγκριση της Περιφέρειας Νοτίου Αιγαίου, ξεκίνησε τον Δεκέμβριο με την απομάκρυνση όλων των κάδων σκουπιδιών και με την αποκατάσταση του ΧΥΤΑ και την μετατροπή του σε ένα πρότυπο Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας.
Το μυστικό της επιτυχίας του έργου είναι η συνεργασία των κατοίκων, οι οποίοι ανταποκρίθηκαν στο πρόγραμμα και μέσα από συνεχή ενημέρωση και μέσα από δράσεις ευαισθητοποίησης και εκπαιδεύσεις που έγιναν σε κάθε επιχείρηση και σε κάθε νοικοκυριό του νησιού, όλοι μαζί κατάφεραν να αλλάξουν στάση και αντίληψη για τα απόβλητα, και να πετύχουν τον στόχο για μηδενικά απόβλητα.
Σύμφωνα με τον κ. Πολυχρονόπουλο, σύντομα το νησί θα πετύχει 95% ανακύκλωση και «εκεί θα περάσουμε σε μία νέα εποχή, αυτή που δεν υπάρχουν απόβλητα και όλα επαναχρησιμοποιούνται» και πρόσθεσε «Στην Τήλο εγκαινιάζουμε τον πολιτισμό που θα ονομαστεί από τους ιστορικούς του μέλλοντος ως πολιτισμός των νησιών του Νοτίου Αιγαίου. Ενός πολιτισμού με 100% εκτροπή από ταφή, πλήρη κυκλική διαχείριση όλων των υλικών και, το σημαντικότερο, μια εντελώς νέα αντίληψη ζωής. Σε αυτόν το νέο πολιτισμό η έννοια του απόβλητου θα συναντιέται μόνο σε μουσειακούς χώρους».
Η Δήμαρχος της Τήλου, Μαρία Καμμά-Αλειφέρη δήλωσε αναφερόμενη στην πρωτοβουλία Just Go Zero Tilos «Οι πρωτοπόροι στα πρωτοσέλιδα δεν ξεκινούν μόνο από το κέντρο αλλά και η περιφέρεια και ιδιαίτερα τα μικρά νησιά μπορούν να γίνουν πρωτοπόροι. Σήμερα επιχειρούμε να μετατρέψουμε την Τήλο στο πρώτο νησί μηδενικών αποβλήτων». Επισημαίνοντας την «πράσινη» πορεία του νησιού, η κ. Καμμά ανέφερε «η Τήλος, ένα ξεχασμένο νησί της άγονης πέτυχε τα τελευταία χρόνια να βγει από την αφάνεια, να καταγράψει διψήφιους αριθμούς ανάπτυξης, να καταστεί πρωτοπόρος στις ΑΠΕ, να διακριθεί για τη διαχείριση περιβαλλοντικών ζητημάτων αλλά και άλλων θεμάτων όπως είναι το μεταναστευτικό και να ξεχωρίσει ως τουριστικός προορισμός στην Ελλάδα αλλά και στο εξωτερικό».
Το πρόγραμμα
Στη βάση της λύσης του Just Go Zero είναι η σωστή διαλογή των αποβλήτων στην πηγή, για την επίτευξη της οποίας διατέθηκε σε κάθε νοικοκυριό και επιχείρηση της Τήλου ειδικός εξοπλισμός για τη χωριστή συλλογή τους. Πιο συγκεκριμένα, κάθε νοικοκυριό και επιχείρηση εφοδιάστηκε από την Polygreen με μια μπλε τσάντα στην οποία οι κάτοικοι ή τουρίστες τοποθετούν τα ανακυκλώσιμα πλυμένα και καθαρά. Τους δόθηκε επίσης μια τσάντα αποθήκευσης στην οποία τοποθετούν τη σακούλα με τα μη ανακυκλώσιμα (μανταλάκια, χαρτί κουζίνας, λαδόκολλες, χαρτιά υγείας, μπατονέτες κλπ) , τη βιοδιασπώμενη σακούλα με τα οργανικά (υπολείμματα φαγητών, υπολείμματα ξηραντήρα), τη σακούλα με πάνες μωρών και ενηλίκων. Τέλος τους δόθηκε ένα μεταλλικό κουτί, όπου του τοποθετούνται ξεχωριστά οι γόπες των τσιγάρων. Το μαγειρικό λάδι το παραδίδουν ξεχωριστά σε πλαστικό μπουκάλι.
Η συλλογή των διαχωρισμένων αποβλήτων γίνεται πόρτα-πόρτα, προς το παρόν τρεις φορές την εβδομάδα, και εντατικοποιούνται τη θερινή περίοδο που αυξάνονται δραστικά οι επισκέπτες στο νησί, με ηλεκτροκίνητα οχήματα. Στη συνέχεια τα απόβλητα μεταφέρονται στο Κέντρο Κυκλικής Καινοτομίας που αντικατέστησε τον ΧΥΤΑ και εξοπλίστηκε με σύγχρονα μηχανήματα και τεχνολογικές εφαρμογές. Εκεί γίνεται η περαιτέρω διαλογή και προετοιμασία των αποβλήτων για ανακύκλωση, κομποστοποίηση ή ενεργειακή αξιοποίηση.
Το πρόγραμμα υποστηρίζεται από ειδική καινοτόμο πλατφόρμα, η οποία καταγράφει τον όγκο των αποβλήτων που συλλέγονται στις τρεις βασικές κατηγορίες του Προγράμματος (ανακυκλώσιμα, μη ανακυκλώσιμα και οργανικά) ανά νοικοκυριό και συνολικά. Μέσα από την πλατφόρμα, κάτοικοι και επιχειρήσεις μπορούν να γνωρίζουν την ποσότητα των υλικών που ανακυκλώνουν, σε πραγματικό χρόνο. H ενημέρωση με τα δεδομένα αυτά τους δίνει επιπλέον κίνητρο να επιτύχουν ολοένα και υψηλότερα ποσοστά ανακύκλωσης.
Το Just Go Zero Tilos προβλέπει επίσης την αξιοποίηση ειδικών ρευμάτων αποβλήτων, όπως παλιές συσκευές ή μικρά έπιπλα, τα οποία μεταφέρονται στο νέο Κέντρο Δημιουργικής Αξιοποίησης Υλικών για να επισκευαστούν ή να γίνουν πρώτη ύλη για καλλιτεχνική δημιουργία. Ως προς το πολιτισμικό κομμμάτι ο κ. Πολυχρονόπουλος είναι ιδιαίτερα ευαισθητοποιημένος και δίνει μεγάλη έμφαση στη αξιοποίηση των αποβλήτων για καλλιτεχνική δημιουργία.
Το αμέσως επόμενο διάστημα, στο Κέντρο θα φιλοξενηθούν οι καλλιτέχνες The New Raw και Hypercompf, οι οποίοι θα αναδείξουν στην πράξη την έννοια του upcycling και της κυκλικότητας μέσα από καλλιτεχνικές δημιουργίες και εικαστικές εγκαταστάσεις εμπνευσμένες από τον τοπικό χαρακτήρα.
Συνολικά, το νησί διαθέτει 25 ροές ανακύκλωσης:
- Πετ
- Πλαστικά
- Χαρτί συσκευασία
- Έντυπο χαρτί
- Αλουμινίου
- Τετραπάκ
- Μεταλλικά δοχεία
- Αποτσίγαρα
- Κάψουλες καφέ
- Μαγειρικό λάδι
- Σπρέι
- Λαμπτήρες
- Γιαλί
- τόνερ
- Μπαταρίες
- Καπάκια PP
- Συσκευασίες φαρμάκων
- Φελιζόλ
- Ρούχα
- Ηλεκτρικές συσκευές
- Οργανικά
- Μη ανακυκλώσιμα
- Πάνες
- Αντικείμενα για επαναχρησιμοποίηση
- Ξύλινη συσκευασία
Επιπρόσθετα, στην Τήλο λειτουργεί πλέον μόνιμα το «Point Zero» ως σταθερό σημείο πληροφόρησης για το Πρόγραμμα, όπου κάτοικοι και επισκέπτες μπορούν να απευθύνονται για οδηγίες προκειμένου να χρησιμοποιούν και να αξιοποιούν σωστά το σύστημα, τον εξοπλισμό και τις υποδομές του Just Go Zero. Μακροπρόθεσμα στο «Zero Point» θα εκτίθενται έργα και δημιουργίες από το Κέντρο Δημιουργικής Αξιοποίησης Υλικών.
Τα οφέλη
Στα οφέλη του προγράμματος εκτός απο τα προφανή έρχονται να προστεθούν ότι έκλεισε ο χώρος ταφής απορριμμάτων, ότι με τη χωριστή συλλογή βιοαποβλήτων και την κομποστοποίηση εμπλουτίζονται τα εδάφη που απειλούνται με ερημοποίηση, εξασφαλίζεται πολύ υψηλό ποσοστό ανάκτησης και ανακύκλωσης, εκπαιδεύονται οι κάτοικοι, οι μαθητές, οι επιχειρήσεις αλλά και οι τουρίστες του νησιού με τις αρχές της κυκλικής οικονομίας και προωθείται ένα νέο και βιώσιμο μοντέλο τουριστικής ανάπτυξης.
Ο Περιφερειάρχης Νοτίου Αιγαίου, κ. Γιώργος Χατζημάρκος, κατά την επίσκεψη του στο νησί ανέφερε ότι η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου ήταν πρωταθλήτρια στα πρόστιμα για τα απόβλητα. Από τα συνολικά πρόστιμα που λάμμβανε η χώρα, μόνο το 40% ήταν λόγω της συγκεκριμένης περιφέρειας. «Τα τελευταία δύο χρόνια έχουμε πετύχει 75% μείωση των προστίμων της Περιφέρειας και το πρόγραμμα Just Go Zero είναι μια τεχνική λύση.
O Γενικός Γραμματέας Διαχείρισης Αποβλήτων, Μανώλης Γραφάκος, σημείωσε πως όταν ορίσε η κυβέρνηση τους εθνικούς στόχους το μεγάλο ερώτημα ήταν πώς θα καταφέρουμε να πετύχουμε από το 80% ταφή στο 10% μέχρι το 2030 και πώς ανακύκλωση σε ποσοστό 60% από 20%. «Σήμερα ετα καταφέραμε στην Τήλο. Η απάντηση στο πώς είναι η Τήλος».
Μπορεί το πρόγραμμα να υλοποιηθεί και σε άλλες περιοχές;
Το πιλοτικό πρόγραμμα που υλοποιήθηκε στην Τήλο, στέφτηκε με απόλυτη επιτυχία, άρα το πρόγραμμα αυτό μπορεί να εφαρμοστεί και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας και του κόσμου. «Το πρόγραμμα Just Go Zero μπορεί να λειτουργήσει με όλα τα υπάρχοντα σύστηματα ανακύκλωσης όπως είναι η Ανταποδοτική Ανακύκλωση ή ο μπλε κάδος της Ελληνικής Εταιρείας Αξιοποίησης Ανακύκλωσης και η Ανακύκλωση Συσκευών κλπ . Είναι όλα συμπληρωματικά στο just go zero» σημείωσε ο κ. Πολυχρονόπουλος ενώ χαρακτήρισε το πρόγραμμα ως παράδειγμα εφαρμοσμένης λύσης και τεχνογνωσίας που θα μπορούσε να μεταφερθεί και σε άλλες περιοχές της Ελλάδας, να αλλάξει ριζικά την αντίληψη και τις πρακτικές πολιτών και επιχειρήσεων και τελικά να συμβάλλει στην εξάλειψη της έννοιας του αποβλήτου όπως τη γνωρίζουμε σήμερα.
Σύμφωνα με τον ίδιο υπάρχει έντονο ενδιαφέρον από δήμους να συμμετέχουν στο πρόγραμμα αλλά είναι πολιτική απόφαση για να προχωρήσουν αυτά τα έργα. Αλλά το ενδιαφέρον φτάνει και εκτός συνόρων αφού στη Μέση Ανατολή που δραστηριοποιείται η Polygreen υπάρχει ένα ενδιαφέρον για ανάπτυξη του προγράμματος εκεί. Παράλληλα το πρόγραμμα αυτό μπορεί να υιοθετηθεί και από οργανωμένες δομές, όπως είναι τα σχολεία, τα νοσοκομεία, τα στρατόπεδα και επιχειρήσεις, ώστε να γίνουν zero waste. «Έχουμε ήδη ξεκινήσει να ενημερώνουμε μεγάλες επιχειρήσεις και οργανισμούς να υιοθετήσουν το πρόγραμμα Just Go Zero. Οι οργανωμένες δομές μπορούν εύκολα να το υιοθετήσουν». Αξίζει να σημειωθεί ότι η εταιρεία παράλληλα αναλαμβάνουν εκδηλώσεις και συνέδρια και εγγυώνται ότι θα είναι zero waste.
Στη μεγάλη εικόνα το πρόγραμμα συμβάλλει στην επίτευξη του εθνικού στόχου για το 2030 που προβλέπει τον περιορισμό της υγειονομικής ταφής στο 10% από το 80% που είναι σήμερα και την αύξηση του ποσοστού ανακύκλωσης στο 60% από 20% που είναι σήμερα.