Στο Μπελέμ, εκεί όπου χιλιάδες σύνεδροι των Ηνωμένων Εθνών προσπαθούν να χαράξουν την επόμενη δεκαετία της παγκόσμιας κλιματικής δράσης, ένα ερώτημα κυριαρχεί ολοένα και πιο έντονα: μπορούν οι συζητήσεις της COP30 να μετατραπούν σε πραγματικές, βιώσιμες λύσεις ανθεκτικότητας για τις κοινότητες που βρίσκονται στην πρώτη γραμμή της κλιματικής κρίσης;
.
Ο 35χρονος Thales Bevilacqua Mendonça, μικροκαλλιεργητής από την πολιτεία Παρανά της Βραζιλίας, ταξίδεψε στο Μπελέμ για να μεταφέρει ακριβώς αυτό το μήνυμα. Στον τόπο του, οι κλιματικές ανατροπές είναι πλέον κανόνας: χειμώνες με οξύ ψύχος, καλοκαίρια που «καίνε» και ακραίες περίοδοι ξηρασίας. Ένας ανεμοστρόβιλος στις 7 Νοεμβρίου σάρωσε την περιοχή Rio Bonito do Iguacu, σκοτώνοντας έξι ανθρώπους. Για τον Mendonça, αυτές οι εικόνες δεν είναι ειδήσεις — είναι η καθημερινότητα.
Στο περιθώριο των διαπραγματεύσεων της COP30, ζητεί από τους αντιπροσώπους να δώσουν προτεραιότητα στην προσαρμογή των μικροκαλλιεργητών στις νέες κλιματικές συνθήκες: πρόσβαση στη γνώση, εργαλεία αγοράς, και –πάνω απ’ όλα– συστήματα έγκαιρης προειδοποίησης για ακραία καιρικά φαινόμενα. Επιμένει ότι παρότι οι μικροκαλλιεργητές παράγουν «πάνω από τις μισές θερμίδες που καταναλώνει ο πλανήτης», λαμβάνουν λιγότερο από το 1% της απαραίτητης χρηματοδότησης για προσαρμογή.
Η εικόνα είναι ζοφερή. Σύμφωνα με την τελευταία Έκθεση για το Χάσμα Προσαρμογής του ΟΗΕ, οι αναπτυσσόμενες χώρες χρειάζονται 310 έως 365 δισεκατομμύρια δολάρια ετησίως για να προσαρμοστούν στις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Σήμερα λαμβάνουν μόλις 26 δισεκατομμύρια — ένα κλάσμα. Πάνω από 3,6 δισεκατομμύρια άνθρωποι θεωρούνται ήδη «υψηλά ευάλωτοι» στις επιπτώσεις της κρίσης: από πλημμύρες και ξηρασίες έως καταστροφικές καταιγίδες και απειλή επισιτιστικής ασφάλειας.
Το μεγάλο στοίχημα της COP30 είναι ο Καθολικός Στόχος για την Προσαρμογή, ένα εργαλείο που συμφωνήθηκε το 2015 στο Παρίσι, αλλά ποτέ δεν συνοδεύτηκε από μετρήσιμους δείκτες. Στο Μπελέμ, οι διαπραγματευτές προσπαθούν να καταλήξουν σε ένα σύνολο 100 κοινών δεικτών, ώστε να καταγράφεται με σαφήνεια τι λειτουργεί και πού παραμένουν τα κενά.
Ήδη όμως οι εντάσεις είναι εμφανείς. Κάποιες χώρες φοβούνται ότι οι δείκτες θα χρησιμοποιηθούν ως όροι για τη χρηματοδότηση, ενώ άλλες ζητούν υποστήριξη για να μπορέσουν καν να συλλέξουν τα απαραίτητα δεδομένα. Οργανώσεις πολιτών προειδοποιούν ότι μια κακή επιλογή δεικτών μπορεί να οδηγήσει σε κακοσχεδιασμένα έργα, με καταστροφικά αποτελέσματα — όπως ένα θαλάσσιο τείχος στις Φιλιππίνες που εγκλώβισε νερά αντί να προστατεύσει.
Μέσα σε αυτό το πλαίσιο, η συζήτηση για την προσαρμογή αποκτά ακόμη μεγαλύτερη επείγουσα διάσταση. Η επιταχυνόμενη συχνότητα ακραίων φαινομένων –όπως ο πρόσφατος τυφώνας Melissa στην Καραϊβική– σημαίνει ότι οι χώρες της πρώτης γραμμής συχνά δεν έχουν χρόνο να ανοικοδομήσουν πριν χτυπήσει η επόμενη καταστροφή.
Το οικονομικό επιχείρημα, πάντως, είναι απόλυτα υπέρ της πρόληψης. Έρευνα του World Resources Institute υπολογίζει ότι κάθε 1 δολάριο επενδύσεων στην προσαρμογή δημιουργεί οφέλη άνω των 10,5 δολαρίων σε οικονομικό, κοινωνικό και περιβαλλοντικό επίπεδο. Το ερώτημα παραμένει γιατί οι χρηματοδοτικές ροές δεν έχουν ακόμη προσαρμοστεί σε αυτή τη λογική.
Ο Mendonça καλλιεργεί μανιτάρια και εφαρμόζει αγροδασικά συστήματα που ενισχύουν το έδαφος και μειώνουν τις εκπομπές. Για εκείνον, η προσαρμογή είναι ζήτημα επιβίωσης, όχι κέρδους. «Όταν οι μεγάλοι παραγωγοί έχουν απώλειες, χάνουν κέρδη. Εμείς χάνουμε τα μέσα διαβίωσής μας», λέει.
Η δεύτερη εβδομάδα της COP30 ξεκινά με βαριά ατζέντα και ακόμη βαρύτερες προσδοκίες. Το αν αυτή η σύνοδος θα αποτελέσει πραγματικό σημείο καμπής για την παγκόσμια ανθεκτικότητα, ή ακόμη μια χαμένη ευκαιρία, θα κριθεί όχι από τις ομιλίες αλλά από τις δεσμεύσεις — και κυρίως από τα χρήματα που θα φτάσουν τελικά εκεί όπου χρειάζονται.
Πηγή: Thomson Reuters Foundation
