Στο μυαλό των περισσότερων από εμάς, η Δυτική Μακεδονία είναι ταυτόσημη σχεδόν με την καύση λιγνίτη, μιας και για 70 χρόνια η ευρύτερη περιοχή ήταν το κέντρο παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας της ΔΕΗ. Τα τελευταία χρόνια το τοπίο έχει αλλάξει σημαντικά. Αφενός οι ευρωπαϊκές πολιτικές και αφετέρου η παγκόσμια στροφή προς την καθαρή ενέργεια, καθώς και τα «τσουχτερά» δικαιώματα ρύπων, δημιουργούν τις καταλληλότερες προϋποθέσεις για την αλλαγή παραδείγματος και σ΄αυτό το φόντο η ΔΕΗ, ως ο ιστορικός φορέας του εξηλεκτρισμού της χώρας, συνεχίζει να πρωτοστατεί. Αυτή τη στιγμή στη Δυτική Μακεδονία τρέχει ένα μεγάλο επενδυτικό πλάνο από τον Όμιλο ΔΕΗ, ύψους €1,2 δισ. για φωτοβολταϊκούς σταθμούς και €940 εκατ. για αποθήκευση ενέργειας, ενώ παράλληλα προβλέπεται και η δημιουργία έργων εναλλακτικής παραγωγής καθώς και αποκαταστάσεις εδαφών.
Τα έργα Α.Π.Ε
Οι ΑΠΕ κατέχουν λοιπόν κομβικό ρόλο σ΄αυτή τη μεταμόρφωση της Δυτικής Μακεδονίας, με πέντε μεγάλους και δέκα μικρότερους φωτοβολταϊκούς σταθμούς που κατασκευάζονται από τη ΔΕΗ. Η συνολική ισχύς των φωτοβολταϊκών θα φτάσει τα 2.130 ΜW, μια δυναμικότητα που μπορεί να καλύψει τις ανάγκες 715.000 σπιτιών και επιχειρήσεων με ταυτόχρονη δημιουργία χιλιάδων θέσεων εργασίας, που ήταν άλλωστε και ένα από τα βασικά ζητούμενα της Δίκαιης Ενεργειακής Μετάβασης. Ενδεικτικά, ο μεγαλύτερος από τους σταθμούς, αυτός του «Αμυνταίου» (940 MW), σε συνεργασία με την RWE, εκτιμάται ότι θα έχει ετήσια παραγωγή 1.500 GWhe, η οποία μπορεί να καλύψει τις ανάγκες περίπου 298.000 νοικοκυριών και να αποτρέψει την εκπομπή πλέον των 750 kt CO2 ετησίως. Αντιστοίχως, ο αμέσως μικρότερος σταθμός «Φοίβη» (550 MW), κοντά στην Ποντοκώμη, θα παράγει 880 GWhe ετησίως, καλύπτοντας τις ανάγκες 196.000 νοικοκυριών και αποτρέποντας την έκλυση 440.000 τόνων CO₂ τον χρόνο. Και ο κατάλογος συνεχίζεται με άλλα 13 πάρκα, τα οποία κάνουν στην πράξη τον λιγνίτη παρελθόν.
Αξίζει εδώ να απαντηθεί και μια ερώτηση που ακούμε συχνά, «Πότε θα πάψει εντελώς η καύση του λιγνίτη στη Δυτική Μακεδονία και τι θα τον διαδεχθεί εκτός από τις Α.Π.Ε. ;». Σύμφωνα με τον Όμιλο ΔΕΗ, το 2026 η Πτολεμαΐδα 5 θα σταματήσει να καίει λιγνίτη, θα συνεχίσει όμως να λειτουργεί, μετατρεπόμενη σε μονάδα φυσικού αερίου ανοικτού κύκλου/OCGT ισχύος 350 MW. Το φυσικό αέριο άλλωστε είναι το καύσιμο της ομαλής μετάβασης καθώς μπορεί να συμπληρώσει το χαρτοφυλάκιο των Α.Π.Ε, ενώ σύμφωνα με τον Όμιλο η επένδυση αυτή θα δημιουργήσει 300 θέσεις εργασίας.
Η αποθήκευση σε πρώτο πλάνο
Κι επειδή μετάβαση χωρίς αποθήκευση δεν γίνεται, ο Όμιλος ΔΕΗ σχεδιάζει τη μεγάλη επένδυση των 940εκατ. για την ανάπτυξη -μεταξύ άλλων- αντλησιοταμιευτικών έργων και μπαταριών. Το πρώτο έργο αντλησιοταμίευσης θα αναπτυχθεί στο ορυχείο Καρδιάς, μετά την απόσυρση των πύργων ψύξης των παλιών μονάδων και θα έχει δυναμικότητα παραγωγής 320 MW για οκτώ ώρες, χρησιμοποιώντας τον πυθμένα του παλιού ορυχείου ως κάτω δεξαμενή. Η επένδυση ανέρχεται στα 430 εκατ. ευρώ και θα δημιουργήσει 600 θέσεις εργασίας. Αντίστοιχα, στο ορυχείο Νοτίου Πεδίου, ο Όμιλος σχεδιάζει μονάδα αντλησιοταμίευσης δυναμικότητας 240 MW για 12 ώρες, με κόστος 310 εκατ. ευρώ και τη δημιουργία 550 νέων θέσεων εργασίας. Και τα δύο έργα έχουν ήδη λάβει τις απαραίτητες άδειες από τη Ρυθμιστική Αρχή και βρίσκονται σε προχωρημένο στάδιο σχεδιασμού. Σημειώνεται ότι η γεωλογία των πρώην εξορυκτικών περιοχών της ΔΕΗ είναι εξαιρετικά συμβατή για αυτή τη χρήση, καθώς οι λίμνες που απαιτούνται είναι σχεδόν έτοιμες, δεδομένου ότι υπάρχουν επιφανειακά ορυχεία με την απαραίτητη διαφορά υψομέτρου, που μπορούν εύκολα να γεμίσουν με νερό.
Αναφορικά με τον πυλώνα των μπαταριών, η ΔΕΗ έχει εξασφαλίσει δύο έργα αποθήκευσης (BESS) συνολικής ισχύος 98 MW / 196 MWh, τα οποία αναπτύσσονται πλησίον κυρίως φωτοβολταϊκών σταθμών. Επίσης, η ΔΕΗ Ανανεώσιμες του Ομίλου, επελέγη για την εγκατάσταση και λειτουργία σταθμών αποθήκευσης ενέργειας ισχύος επιπλέον 50 MW / 200 MWh, που πρόκειται να κατασκευαστεί κοντά σε ΑΗΣ του Ομίλου ΔΕΗ και συγκεκριμένα στο Αμύνταιο. Τα έργα μπαταριών – BESS - θα φτάσουν σε συνολική ισχύ 300 MW, δίνοντας μια μεγάλη «ανάσα» για την ενέργεια που δε διοχετεύεται απευθείας στο δίκτυο.
Το υδρογόνο φυσικά δε θα μπορούσε να λείπει από το ανανεωμένο χαρτοφυλάκιο του Ομίλου, καθώς αποτελεί μια απ΄τις βασικότερες τεχνολογίες του μέλλοντος. Στο πλαίσιο αυτό, μέσω της Hellenic Hydrogen, κοινοπραξία του Ομίλου ΔΕΗ με την Motoroil, η ΔΕΗ συμμετέχει στην πρώτη βιομηχανικής κλίμακας μονάδα παραγωγής υδρογόνου από ανανεώσιμες πηγές στο Αμύνταιο. Η μονάδα, που κατασκευάζεται στον ευρύτερο χώρο του παλιού εργοστασίου, θα είναι αρχικά της τάξης των 50MW, μία επένδυση ύψους €70 εκατ., όπου θα απασχοληθούν 300 εργαζόμενοι κατά το κατασκευαστικό στάδιο.
Κυκλική οικονομία και αποκατάσταση του φυσικού περιβάλλοντος
Η ενεργειακή μετάβαση και ολιστική ανάπλαση της Δυτικής Μακεδονίας συμπληρώνεται με σημαντικές επενδύσεις στους τομείς της κυκλικής οικονομίας, της τηλεθέρμανσης, αλλά και της αποκατάστασης των εδαφών και του φυσικού περιβάλλοντος. Ξεχωρίζουν η υπό μελέτη μονάδα θερμικής επεξεργασίας απορριμματογενών ενεργειακών πρώτων υλών Waste2Energy, ισχύος 38 MW, με υπερσύγχρονη αντιρρυπαντική τεχνολογία και δυνατότητα τηλεθέρμανσης, αλλά και η νέα μονάδα ΣΗΘΥΑ στον πρώην ΑΗΣ Καρδιάς, επένδυση περίπου €80 εκατ., διασφαλίζει την απρόσκοπτη παροχή θερμικής ενέργειας στην περιοχή. Παράλληλα, η μετατροπή των παλαιών γεννητριών σε σύγχρονους πυκνωτές ενισχύει τη σταθερότητα του δικτύου υπερυψηλής τάσης, ενώ οι αποσύρσεις παλιών εγκαταστάσεων, μέσων παραγωγής κλπ με προϋπολογισμό €130 εκατ., υλοποιούνται με περιβαλλοντική υπευθυνότητα και σεβασμό στις αρχές της κυκλικής οικονομίας – ενδεικτικό παράδειγμα η καινοτόμος πυρόλυση των παλαιών ταινιοδρόμων.
Ιδιαίτερη έμφαση δίνεται και στην αποκατάσταση των εδαφών που φιλοξένησαν επί δεκαετίες λιγνιτικές δραστηριότητες. Ήδη 80.000 από τα συνολικά 200.000 στρέμματα επιστρέφονται σταδιακά στο Δημόσιο, πλήρως αποκατεστημένα, για τις νέες χρήσεις που το Δημόσιο έχει προβλέψει. Με προϋπολογισμό €270 εκατ. και πρόβλεψη για 500 νέες θέσεις εργασίας, ο Όμιλος ΔΕΗ μεταμορφώνει το τοπίο της περιοχής, αποδεικνύοντας ότι η ενέργεια του μέλλοντος δεν περιορίζεται στην παραγωγή, αλλά επεκτείνεται στην ανάπλαση, την αναγέννηση και τη βιώσιμη ανάπτυξη.