Η έννοια της βιωσιμότητας εισάγεται ολοένα και περισσότερο και στον τουριστικό κλάδο. Στις μέρες μας πολλοί ταξιδιώτες συνυπολιγίζουν-εκτός των άλλων- και την πράσινη διάσταση των καταλυμάτων για να καταλήξουν σε μια επιλογή η οποία θα συνδυάζει την αισθητική και το σεβασμό στο περιβάλλον και το αστικό τοπίο. Η εφαρμογή προτύπων βιωσιμότητας στα ξενοδοχειακά κτίρια και εγκαταστάσεις αποτελεί πλέον μονόδρομο για τις ξενοδοχειακές μονάδες που θέλουν να παραμείνουν στο «παιχνίδι» και αποτελεί βασικό μέλημα των σύγχρονων επιχειρηματιών.
Σε αυτό το πλαίσιο, η πιστοποίηση LEED (Leadership in Energy and Environmental Design), που αναπτύχθηκε από το U.S. Green Building Council, αποτελεί ένα από τα πλέον αναγνωρισμένα διεθνώς συστήματα αξιολόγησης της περιβαλλοντικής επίδοσης κτιρίων. Το πρότυπο LEED αξιολογεί μια σειρά από παραμέτρους, μεταξύ των οποίων η ενεργειακή απόδοση, η διαχείριση υδατικών πόρων, η ποιότητα του εσωτερικού περιβάλλοντος, η επιλογή υλικών και η ένταξη του κτιρίου στον αστικό ιστό. Η πιστοποίηση απονέμεται σε διαφορετικά επίπεδα (Certified, Silver, Gold, Platinum), ανάλογα με τη συνολική βαθμολογία που συγκεντρώνει το έργο.
Στην Αττική, τα τελευταία χρόνια, παρατηρείται περιορισμένος αλλά αυξανόμενος αριθμός ξενοδοχειακών μονάδων που επιλέγουν να ενταχθούν σε αυτή τη διαδικασία, είτε μέσω της ανακαίνισης υφιστάμενων κτιρίων είτε μέσω νέων αναπτύξεων. Τα παραδείγματα που ακολουθούν αποτυπώνουν διαφορετικές εφαρμογές του προτύπου LEED, σε γνωστά ξενοδοχεία της Αττικής, που μπορεί να αποτελέσουν το «σπίτι» των επόμενων διακοπών σας!
To πρώτο ξενοδοχείο στην Ελλάδα που έλαβε την πιστοποίηση LEED Gold δεν είναι άλλο από το Moxy Athens City. Το έργο αφορούσε τη μετατροπή του Σαρογλείου Μεγάρου, ενός οκταώροφου κτιρίου γραφείων του 1967, σε ξενοδοχείο συνολικής επιφάνειας άνω των 10.000 τ.μ., στην πλατεία Ομονοίας.
Η παρέμβαση περιλάμβανε τόσο την ενεργειακή αναβάθμιση του κτιρίου όσο και τον ανασχεδιασμό της όψης, με βιοκλιματικά στοιχεία σκίασης που συμβάλλουν στη μείωση των θερμικών φορτίων. Παράλληλα, εφαρμόστηκαν συστήματα ενεργειακής διαχείρισης και φωτισμού υψηλής απόδοσης, καθώς και πρακτικές περιορισμού της κατανάλωσης νερού. Η επιλογή της επανάχρησης, σε συνδυασμό με τη βελτίωση της ενεργειακής συμπεριφοράς, ανέδειξε το έργο ως παράδειγμα βιώσιμης αστικής αναγέννησης σε μια περιοχή με αυξημένες περιβαλλοντικές και κοινωνικές πιέσεις.
Στο ιστορικό κέντρο της Αθήνας, το Electra Metropolis αποτελεί επίσης παράδειγμα προσαρμογής υφιστάμενου κτιρίου σε σύγχρονες περιβαλλοντικές απαιτήσεις. Το κτίριο, σχεδιασμένο από τον Πάτροκλο Καραντινό αποτελεί τμήμα του προστατευμένου αστικού ιστού. Η μετατροπή του σε ξενοδοχειακή μονάδα συνοδεύτηκε από εκτεταμένες παρεμβάσεις ενεργειακής αναβάθμισης, με στόχο τη βελτίωση της θερμομονωτικής συμπεριφοράς του κελύφους, την εγκατάσταση αποδοτικότερων ηλεκτρομηχανολογικών συστημάτων και τη βελτιστοποίηση της κατανάλωσης ενέργειας και νερού.
Η πιστοποίηση LEED (LEED Certified), που απονεμήθηκε το 2017, επιβεβαιώνει τη δυνατότητα αξιοποίησης υφιστάμενων κτιρίων υψηλής αρχιτεκτονικής αξίας χωρίς την ανάγκη κατεδάφισης και νέας κατασκευής, περιορίζοντας σημαντικά την ενσωματωμένη ενέργεια του έργου. Επιπλέον, η χωροθέτηση του ξενοδοχείου σε άμεση γειτνίαση με σταθμούς μέσων μαζικής μεταφοράς και βασικές αστικές λειτουργίες ευθυγραμμίζεται με τις κατευθύνσεις του προτύπου LEED για βιώσιμη κινητικότητα και περιορισμό των μετακινήσεων με ιδιωτικά οχήματα.
Σε διαφορετική χωρική κλίμακα, το One&Only Aesthesis στη Γλυφάδα αποτελεί παράδειγμα εφαρμογής του προτύπου LEED σε τουριστική ανάπτυξη μεγάλης έκτασης, εκτός του πυκνού αστικού ιστού. Η πιστοποίηση LEED Silver αντικατοπτρίζει μια συνολική προσέγγιση που περιλαμβάνει τη διαχείριση ενέργειας και νερού, την επιλογή υλικών και την προστασία του φυσικού περιβάλλοντος. Η ανάπτυξη πραγματοποιήθηκε σε περιοχή με ιδιαίτερη οικολογική και πολιτιστική σημασία, γεγονός που κατέστησε κρίσιμη τη διατήρηση της τοπικής βιοποικιλότητας και τη μείωση της όχλησης στο φυσικό τοπίο.
Σημαντικό ρόλο στον σχεδιασμό έπαιξε η ενσωμάτωση πρακτικών που περιορίζουν το περιβαλλοντικό αποτύπωμα κατά τη λειτουργία του συγκροτήματος, όπως η αποδοτική διαχείριση των υδατικών πόρων και η ενεργειακή βελτιστοποίηση των εγκαταστάσεων. Η περίπτωση του One&Only Aesthesis καταδεικνύει ότι η πιστοποίηση LEED δεν αφορά αποκλειστικά αστικά ή κτιριακά έργα μικρής κλίμακας, αλλά μπορεί να εφαρμοστεί και σε σύνθετες τουριστικές αναπτύξεις.
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το Anthology of Athens, το οποίο έλαβε πρόσφατα πιστοποίηση LEED Gold και αποτελεί ένα από τα πιο ολοκληρωμένα παραδείγματα βιώσιμης αστικής φιλοξενίας στην Ελλάδα. Η χωροθέτησή του σε άμεση γειτνίαση με μνημεία παγκόσμιας πολιτιστικής κληρονομιάς επέβαλε αυστηρούς περιορισμούς και αυξημένες απαιτήσεις ως προς τον σχεδιασμό και τη λειτουργία του.
Μεταξύ των παρεμβάσεων που συνέβαλαν στην πιστοποίηση περιλαμβάνονται η εφαρμογή συστήματος επαναχρησιμοποίησης γκρίζου νερού, η εκτεταμένη χρήση φυτεμένων επιφανειών που συμβάλλουν στη βελτίωση του μικροκλίματος και η λειτουργία του ξενοδοχείου ως «έξυπνου κτιρίου», με συνεχή παρακολούθηση και βελτιστοποίηση της ενεργειακής κατανάλωσης. Η έμφαση στην ποιότητα του εσωτερικού περιβάλλοντος, με φυσικό φωτισμό και αερισμό, ανταποκρίνεται στις απαιτήσεις του προτύπου LEED για την υγεία και ευεξία των χρηστών.
Συνολικά, τα παραδείγματα ξενοδοχείων στην Αττική με πιστοποίηση LEED αναδεικνύουν τη δυνατότητα εφαρμογής διεθνών προτύπων βιωσιμότητας σε ένα ιδιαίτερα σύνθετο αστικό και τουριστικό περιβάλλον με εκατομμύρια επισκέπτες ετησίως. Παρότι ο αριθμός τους παραμένει περιορισμένος, τα έργα αυτά λειτουργούν ως πιλοτικά παραδείγματα για τη μετάβαση της ελληνικής φιλοξενίας σε ένα πιο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης, στο οποίο η περιβαλλοντική επίδοση δεν αντιμετωπίζεται ως προσθήκη, αλλά ως βασικό κριτήριο σχεδιασμού και λειτουργίας.