Η εποχή μας είναι ταυτόσημη της κατανάλωσης. Ο σύγχρονος άνθρωπος νιώθει άνετα μόνο όταν έχει την ευχέρεια να καταναλώσει εύκολα, γρήγορα και οικονομικά το οτιδήποτε- από εικόνες μέσω τον social media μέχρι προϊόντα μέσω των e-shops. Δεν είναι λίγες οι φορές που ακούμε-ακόμα και από ενσυνείδητους καταναλωτές- ότι έκαναν την τάδε ή τη δείνα αγορά από τις δύο πλατφόρμες-κολοσσούς Shein και Temu. Πράγματι, και οι δύο μπράντες έχουν εκμεταλλευτεί στο έπακρο την σύγχρονη διάθεση για “κατανάλωση σαν να είσαι εκατομμυριούχος”, όπως αναγράφει χαρακτηριστικά το μότο της Temu.
Shein και Temu, λοιπόν, παράγουν ασταμάτητα με αγορές σε 150 και 80 χώρες αντίστοιχα. Και για να γίνει κατανοητός ο όρος “ασταμάτητα”, εννοούμε πως κάθε μέρα η σελίδα της Shein ανανεώνεται με 10.000 νέα προϊόντα και πως ανα πάσα στιγμή ένα λαίμαργος καταναλωτής μπορεί να χαθεί μέσα σε έναν ωκεανό περίπου 600.000 κωδικών με μέση τιμή περίπου 10 ευρώ. Μια πρόσφατη ανάλυση της αγοράς από το Yale Climate Connection έδειξε ότι το 44% των μελών της Γενιάς Z στις Ηνωμένες Πολιτείες αγοράζουν τουλάχιστον ένα είδος από τη Shein κάθε μήνα.
Η κατανάλωση από Shein και Temu στην Ελλάδα
Όσον αφορά την Ελλάδα, σύμφωνα με την Ελληνική Συνομοσπονδία Εμπορίου και Επιχειρηματικότητας (ΕΣΕΕ), το 20% των Ελλήνων αγοράζει συστηματικά προϊόντα από τους καταλόγους της Shein και της Temu. Στην ίδια έρευνα η ΕΣΕΕ καταγράφει πως μόνο για το έτος 2024 οι Έλληνες κατανάλωσαν στις πλατφόρμες αυτές προϊόντα συνολικής αξίας από 529 εκατ. έως 627 εκατ. Ευρώ. Παράλληλα υπολογίζουν ότι την ίδια χρονιά χάθηκαν από 11,6 εώς 13,8 εκατ.ευρώ σε φόρους και 30 εώς 35,5 εκατ.ευρώ σε ασφαλιστικές εισφορές. Μάλιστα, η Ελλάδα κατατάσσεται στην 4η θέση για αγορές από το Shein πανευρωπαϊκά και στην 8η θέση στην αντίστοιχη λίστα του Temu. Σαφώς, η τάση αυτή των Ελλήνων καταναλωτών δεν θα πρέπει να λογιστεί μόνο ως μια ανεξέλεγκτη καταναλωτική διάθεση, αλλά οφείλει να συνδεθεί και με την μείωση της αγοραστικής τους δύναμης, μετά τις αλεπάλληλες κρίσεις και τον αυξανόμενο πληθωρισμό.
Ηλεκτρονικοί κολοσσοί VS περιβάλλον
Η-εκ πρώτης όψεως αθώα-fast fashion είναι υπεύθυνη για περίπου το 10% των παγκόσμιων εκπομπών διοξειδίου του άνθρακα και αυτό από μόνο του θα έπρεπε να μας προβληματίσει. Σύμφωνα με την έκθεση βιωσιμότητας της ίδιας της Shein, η εταιρία ήταν υπεύθυνη για την έκλυση 16,7 εκατ. Τόνων διοξειδίου του άνθρακα μόνο για το 2023. Για να γίνει το μέγεθος κατανοητό, τόσες περίπου είναι και οι εκπομπές για τεσσάρων εργοστασίων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας, αθροιστικά για ένα χρόνο. Αντιστοίχως, για την Temu ένα πακέτο του 1 κιλού που αποστέλλεται από την Κίνα στο Ηνωμένο Βασίλειο παράγει περίπου 4,75 κιλά CO₂, περισσότερο από το ισοδύναμο της οδήγησης 22 μιλίων με ένα βενζινοκίνητο αυτοκίνητο. Όλα αυτά τη στιγμή που οι συγκεκριμένες εταιρίες έχουν δεσμευθεί τη μείωση των εκπομπών της κατά 25% μέχρι το 2030 και τον ολικό μηδενισμό μέχρι το 2050, ακριβώς όπως ορίζουν και οι διεθνείς κλιματικοί στόχοι.
Εκτός από την επίδραση στο κλίμα, τα χαμηλής ποιότητας προϊόντα των συγκεκριμένων εταιριών μπορούν να γίνουν και άμεσα επιβλαβή για τον άνθρωπο. Σύμφωνα με την ίδια έκθεση της Shein ο πολυεστρέρας αποτελεί το 76% του συνόλου τον υφασμάτων της, παρά την σταχοποίησή του από την επιστημονική κοινότητα για μεγάλες ποσότητες έκλυσης μικροπλαστικών. Αξίζει να σημειωθεί ότι μόνο το 6% αυτού ανακυκλώνεται. Παράλληλα, πρόσφατη έρευνα που διεξήχθη από τις αρχές της Νότιας Κορέας εντόπισε καρκινογόνες ουσίες σε επίπεδα εκατοντάδες φορές υψηλότερα από το νόμιμο όριο στα ρούχα της Shein. Σε δευτερογενές επίπεδο η “ζημιά” είναι εξίσου ορατή με την σοβαρή ρύπανση των υδάτων σε περιοχές που υπάρχουν εργοστάσια fast fashion, καθώς οι βαφές και τα υποπροϊόντα της παραγωγής καταλήγουν στο νερό που στη συνέχεια θα καταναλωθεί από τους κατοίκους, αλλά και τους θαλάσσιους οργανισμούς.
Αξίζει 10 ευρώ η περιβαλλοντική υποβάθμιση;
Είναι γεγονός ότι το 2025, όλες οι επιλογές είναι κυριολεκτικά στο χέρι μας. Η πληροφόρησή μας για οτιδήποτε μπορεί να είναι πολύπλευρη, γρήγορη και υπερπλήρης. Με όλα τα στοιχεία υπόψιν λοιπόν, πρέπει να ρωτήσει ο καθένας και η καθεμία τον εαυτό του αν τα 10 ευρώ που θα ξοδευτούν σε ένα ρούχο από το Shein ή σε μια (αμφιβόλου ποιότητας) ηλεκτρική συσκευή από το Temu, είναι πραγματικά αυτό το ποσό ή ένα άλλο, πολύ μεγαλύτερο που περιλαμβάνει τον περιβαλλοντικό και ανθρώπινο παράγοντα. Μην ξεχνάμε, άλλωστε, ότι στην εποχή μας το είδος της ζωής που αποζητάμε, κρίνεται τελικά από το είδος της κατανάλωσης που επιλέγουμε.
*Φωτογραφίες από αυτοψία του BBC, Ιανουάριος 2025