Η Κρήτη σήμερα αποτελεί μια από τις ηγέτιδες δυνάμεις της ελληνικής τουριστικής βιομηχανίας. Εξάλλου, ο τουρισμός ήταν, είναι και όπως όλα δείχνουν θα εξακολουθήσει να είναι ο ένας από τους δύο κύριους αναπτυξιακούς πυλώνες της κρητικής οικονομίας. Με ποια εργαλεία, όμως, ο Κρητικός τουρισμός θα μπορέσει να διατηρήσει την αειφορία και την προοπτική του; Είναι η Κρήτη έτοιμη για τον τουρισμό του μέλλοντος και την ανταπόκριση στις προκλήσεις του; Στα ερωτήματα αυτά και σε πολλά άλλα ακόμη, έδωσε ουσιώδεις, εμπεριστατωμένες, αλλά κυρίως εφαρμόσιμες απαντήσεις η πολύ ενδιαφέρουσα και χρήσιμη ημερίδα που διοργάνωσε την Παρασκευή στο Ηράκλειο η TÜV HELLAS σε συνεργασία με το Επιστημονικό Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης του ΙΤΕ.
.
Στο επίκεντρο των εργασιών της διοργάνωσης που έλαβε χώρα με την ευκαιρία της παρουσίασης του νέου προτύπου πιστοποίησης της TÜV HELLAS για τις τουριστικές επιχειρήσεις βρέθηκε η έννοια της βιωσιμότητας στον τουρισμό.
Μολονότι διεθνώς έχει επικρατήσει ο αγγλοσαξονικός όρος «sustainability» αυτό που καταδείχθηκε – και μάλιστα με επίταση – στην ημερίδα με θέμα «Sustainability in Tourism» είναι η κοινή παραδοχή ότι η βιωσιμότητα δεν είναι απλά μια τάση – έστω σύγχρονη – αλλά μια αναγκαιότητα και μάλιστα καταλυτικής σημασίας. Η άλλη διάσταση που αναδείχθηκε επίσης είναι ότι η Κρήτη έχει τα συγκριτικά πλεονεκτήματα να πρωτοπορήσει στον τομέα του βιώσιμου τουρισμού, καθώς ήδη γίνονται κάποια πρώτα βήματα.
Το μοντέλο του προορισμού βιώσιμης ανάπτυξης
Με την έναρξη της ημερίδας χαιρετισμό απηύθυνε η Γενική Γραμματέας Τουριστικής Πολιτικής και Ανάπτυξης κ. Ολυμπία Αναστασοπούλου η οποία αναφερόμενη στους στόχους του Υπουργείου Τουρισμού διευκρίνισε ότι αυτοί επικεντρώνονται στις ακόλουθες συνιστώσες:
- Επιτάχυνση της βιώσιμης ανάπτυξης και προώθηση της Ελλάδας ως προορισμού βιώσιμης ανάπτυξης
- Ολοκλήρωση της τουριστικής ανάκαμψης από τις συνέπειες της πανδημίας
- Ενίσχυση εναλλακτικών μορφών τουρισμού
- Επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, και
- Ενσωμάτωση των διεθνών «βιώσιμων πρακτικών»
Ξεκαθάρισε, μάλιστα, πως κεντρική επιδίωξη είναι η απεξάρτηση του ελληνικού τουρισμού από το μονοσήμαντο και παρωχημένο μοντέλο του «ήλιου και της θάλασσας» και η στροφή προς την προσφορά μιας «αυθεντικής βιωματικής ταξιδιωτικής εμπειρίας καθ’ όλη τη διάρκεια του έτους» όπως χαρακτηριστικά είπε.
Καινοτομία και στον τουρισμό
Από την πλευρά του, ο Δρ. Γιώργος Παπαμιχαήλ, Διευθυντής του Επιστημονικού και Τεχνολογικού Πάρκου Κρήτης, στις εγκαταστάσεις του οποίου έχει την έδρα της η TÜV HELLAS στο Ηράκλειο, αναφέρθηκε σε μια σημαντική διάσταση. Στη συνεργασία και συνύπαρξη των ερευνητικών/επιστημονικών δομών του νησιού με την επιχειρηματική δραστηριότητα. Για τον λόγο αυτό εξάλλου, όπως σημείωσε και προκειμένου να προωθηθεί η επιστημονική έρευνα και καινοτομία στην ίδια την κοινωνία μέσω της ανάπτυξης, το Επιστημονικό και Τεχνολογικό Πάρκο Κρήτης φιλοξενεί νεοφυείς επιχειρήσεις και εταιρείες που δραστηριοποιούνται στον τουρισμό. «Από τη συνύπαρξη αυτή» τόνισε «έχουν προκύψει καλές πρακτικές που εφαρμόζονται ήδη στην αγορά».
«Ένας ξενοδόχος μόνος του δεν θα κάνει την αλλαγή»
Για το στοίχημα της βιωσιμότητας στον τουρισμό μίλησε ο κ. Μανώλης Τσακαλάκης, πρόεδρος Ξενοδόχων Ρεθύμνου και Γ.Γ. της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Ξενοδόχων. Όπως υπογράμμισε με έμφαση κατά την εισήγησή του η ημερίδα της TÜV HELLAS κατέδειξε αφενός την υφιστάμενη κατάσταση και περιέγραψε τον τουρισμό του μέλλοντος. «Η δική μας δραστηριότητα» σημείωσε χαρακτηριστικά «υπόκειται στον διεθνή ανταγωνισμό. Στο παρελθόν το μοναδικό κριτήριο ήταν το κόστος του τουριστικού πακέτου. Σήμερα, όμως, οι επισκέπτες μας επιλέγουν και με γνώμονα έναν άλλον παράγοντα. Κατά πόσο είμαστε προσαρμοσμένοι στο αίτημα της βιωσιμότητας, και στα πρότυπα που εφαρμόζονται στο εξωτερικό και οι πελάτες αναγνωρίζουν».
Η νοοτροπία αυτή, εξήγησε, είναι περισσότερο έντονη στους επισκέπτες που προέρχονται από τις Σκανδιναβικές χώρες. Κι αυτό είναι κάτι που πρέπει να λάβουν σοβαρά υπόψη οι ξενοδόχοι της Δυτικής Κρήτης που υποδέχονται με μεγαλύτερη συχνότητα Σκανδιναβούς. «Ένας ξενοδόχος μόνος του» δήλωσε ο κ. Τσακαλάκης «δεν θα κάνει την αλλαγή». Γι’ αυτό είναι θεμελιώδες, τόνισε, να εκπαιδευτεί στις απαιτήσεις του μέλλοντος και η ίδια η κοινωνία.
Το μείζον ορόσημο του 2027
Στη δική του εισήγηση, ο κ. Γιώργος Πελεκανάκης, Πρόεδρος της Πανελλήνιας Ομοσπονδίας Διευθυντών Ξενοδοχείων (ΠΟΔΙΞ), έδωσε μια συνοπτική ερμηνεία του όρου «βιώσιμος αειφόρος τουρισμός» διευκρινίζοντας ότι το μοντέλο αυτό δίνει έμφαση στη θεραπεία των επιπτώσεων που προκαλούνται στους τομείς της οικονομίας, του περιβάλλοντος και της ίδιας της κοινωνίας. Η ΠΟΔΙΞ, εξήγησε, προτείνει στα μέλη της την απόκτηση πιστοποίησης. Όμως, είναι θεμελιώδες να κατανοήσουν οι ξενοδόχοι ότι οι πιστοποιήσεις ή τα βραβεία είναι ασφαλώς ευπρόσδεκτα πλεονεκτήματα, αλλά δεν αρκούν. Ο τουρισμός του μέλλοντος απαιτεί προσήλωση στο στοίχημα της βιωσιμότητας και συνεχή δράση προς την κατεύθυνση αυτή.
Μεταξύ άλλων σημείωσε ότι οι πρακτικές της αειφορίας σπάνια εφαρμόζονται στην πράξη, καθώς ακόμη και στους κόλπους της ΕΕ παρατηρείται μια κάποια ασάφεια. Ωστόσο, όπως προκύπτει και από διεθνείς μελέτες, ένα αξιοσημείωτο πλήθος ανθρώπων είναι διατεθειμένο ακόμη και να συμβιβάσει πτυχές του τρόπου ζωής του για την προστασία του περιβάλλοντος.
Στην τοποθέτησή του, εισήγαγε έναν προβληματισμό που απαιτεί συντονισμένες, συλλογικές δράσεις ενόψει ενός ασφυκτικού χρονοδιαγράμματος. Της έναρξης της λειτουργίας του νέου αεροδρομίου στο Καστέλι που τοποθετείται στο 2027. «Το έτος αυτό είναι κομβικής σημασίας» υπογράμμισε. «Σήμερα, το αεροδρόμιο του Ηρακλείου υποδέχεται 5 εκατ. επισκέπτες. Το διεθνές αεροδρόμιο του Καστελίου θα υποδέχεται 10 εκατ. και αυτό που θα ακολουθήσει θα είναι ραγδαία ανάπτυξη. Πώς όμως θα προστατευθεί το περιβάλλον από την αλλαγή αυτή; Τί θα γίνει με τη διαχείριση του νερού ή των αποβλήτων;» Το χρονικό περιθώριο, τόνισε, είναι μικρό και μέχρι τότε πρέπει να γίνουν πολλά προς την κατεύθυνση της αειφόρου και ουσιαστικής ανάπτυξης.
«Το κλειδί είναι η ενότητα»
Τη διάσταση της ενότητας έθεσε στον δικό του χαιρετισμό ο κ. Νίκος Χαλκιαδάκης, πρόεδρος της Ένωσης Ξενοδόχων Ηρακλείου. «Η βιώσιμη ανάπτυξη του τουρισμού» σημείωσε «έχει να διαδραματίσει έναν τεράστιο ρόλο. Ενωμένοι, οφείλουμε να βρούμε τι είναι εκείνο που θα πρέπει να κάνουμε προς την κατεύθυνση αυτή».
Ο προσανατολισμός του ελληνικού τουρισμού
Στον προσανατολισμό του ελληνικού τουρισμού αναφέρθηκε στην εισήγησή της η κ. Βασιλική Καζάζη, Διευθύνουσα Σύμβουλος της TÜV HELLAS. Στην τοποθέτησή της διατύπωσε μια σειρά από ερωτήματα καίριας σημασίας, τα οποία εν πολλοίς ευθύνονται και για το φαινόμενο του λεγόμενου υπερ-τουρισμού, που ήδη ταλανίζει κάποιες από τις πλέον τουριστικές περιοχές του κόσμου.
Έχει, λοιπόν, αναρωτηθεί κανείς πόσο μπορεί να πιέζονται οι μόνιμοι κάτοικοι μιας τουριστικής περιοχής από το πλήθος των επισκεπτών στον τόπο τους; Ή πόσο ισχυρές πιέσεις ασκούνται στα οικοσυστήματα, στους υδάτινους και ενεργειακούς πόρους μιας περιοχής; Τελικά, πόσο ωφέλιμος είναι ο τουρισμός για μια τοπική κοινωνία; Στα ερωτήματα αυτά, όπως σημείωσε η κ. Καζάζη, απαντήσεις δίνουν οι πρακτικές του βιώσιμου τουρισμού. Όπως εξήγησε η Διευθύνουσα Σύμβουλος της TÜV HELLAS αυτό που χαρακτηρίζει τον τουρισμό είναι η δύναμη του μετασχηματισμού, της αλλαγής δηλαδή των συμπεριφορών. Συνεπώς, αυτό που οφείλει να πράξει ο ελληνικός τουρισμός ήδη από την παρούσα περίοδο είναι να αλλάξει τον προσανατολισμό του.
Το τρίπτυχο της ανάπτυξης για την Κρήτη
Στα συγκριτικά πλεονεκτήματα της Κρήτης και την προοπτική του 12μηνου τουρισμού, αναφέρθηκε από την πλευρά του ο κ. Σάββας Πελτέκης, Διευθύνων Σύμβουλος της TÜV HELLAS, ο οποίος επισήμανε με έμφαση ότι η άμεση προτεραιότητα για το νησί οφείλει να είναι όχι απλά και μόνο η επιμήκυνση της τουριστικής περιόδου, αλλά ο 12μηνος τουρισμός. «Η Κρήτη έχει δύο σημαντικά συγκριτικά πλεονεκτήματα» υπογράμμισε «το φυσικό της κάλλος και τον πολιτισμό της». Η αξιοποίηση των στοιχείων αυτών σε συνδυασμό με την ανάπτυξη των εναλλακτικών μορφών τουρισμού και την περαιτέρω εξέλιξη των city brakes, θα φέρουν το νησί πιο κοντά στον στόχο του ολόχρονου τουρισμού.
Παράλληλα, μιλώντας για την βιωσιμότητα ο κ. Πελτέκης εξήγησε πως ένα αναπτυξιακό τρίπτυχο θα συνδέσει τους δύο μοχλούς ανάπτυξης της κρητικής οικονομίας, τον τουρισμό και τον πρωτογενή τομέα και θα συμβάλλει στην αειφορία με βάση τους στόχους και τις πρακτικές της βιωσιμότητας. Ποιο είναι το τρίπτυχο αυτό; Αγροτική παραγωγή – μεταποίηση – διασύνδεση με τον τουρισμό. Εξήγησε, όμως, ότι είναι θεμελιώδες και οι παραγωγοί να αντιληφθούν τη σπουδαιότητα της μεταποίησης και να μην αρκούνται στη μεταπώληση χύμα προϊόντων.
Η παρουσίαση του νέου προτύπου της TÜV HELLAS για τις τουριστικές επιχειρήσεις
Στη διάρκεια της ημερίδας έγινε μια εκτενής και εμπεριστατωμένη παρουσίαση του νέου προτύπου για τις τουριστικές επιχειρήσεις, από την κ. Uxue Azpiroz, Διευθύντρια του Υποκαταστήματος Κρήτης της TÜV HELLAS.
Πρόκειται για πρότυπο ISO 21401:2018 με τον τίτλο «Σύστημα Διαχείρισης της Βιωσιμότητας για τις Τουριστικές Επιχειρήσεις». Στην ουσία, η TÜV HELLAS ως πρώτος φορέας επιθεωρήσεων και πιστοποιήσεων στην Ελλάδα που κατέχει τη σχετική διαπίστευση, αναδεικνύει την πρωτοπορία της και στον τομέα του τουρισμού. Το εν λόγω πρότυπο απευθύνεται σε όλους όσοι επιθυμούν να
- εφαρμόσουν, να διατηρήσουν ή να βελτιώσουν τις πρακτικές βιωσιμότητας σε κάθε πτυχή της λειτουργίας τους
- να διασφαλίσουν τη συμμόρφωσή τους με την πολιτική βιωσιμότητας
Όπως διευκρίνισε η κ. Azpiroz κατά τη διάρκεια της παρουσίασης του προτύπου ο τουρισμός είναι ο ταχύτερα αναπτυσσόμενος οικονομικός τομέας που προωθεί την κατανόηση και την ειρήνη μεταξύ χωρών και πολιτισμών ενώ ταυτόχρονα δημιουργεί εκατομμύρια θέσεις εργασίας.
Η βιώσιμη ανάπτυξη στον τουρισμό που είναι και το ζητούμενο για το παρόν αλλά και το προσεχές μέλλον θέτει μια σειρά προκλήσεων που συνοψίζονται στη διατήρηση των φυσικών και πολιτισμικών πόρων, στον περιορισμό των όποιων αρνητικών επιπτώσεων προκύπτουν, στην προώθηση της ευημερίας των τοπικών κοινοτήτων και στη μείωση της εποχικότητας στη ζήτηση.
Εξάλλου, η βιώσιμη ανάπτυξη είναι μία από τις σύγχρονες τάσεις του τουρισμού, καθώς όπως αποδεικνύεται διεθνώς, οι επισκέπτες επιδιώκουν να ταξιδεύουν περισσότερο βιώσιμα.
Συνεπώς, όπως υπογράμμισε «η νοοτροπία πρέπει να αλλάξει. Ο στόχος δεν είναι πια η προσέλκυση περισσότερων πελατών, αλλά η ικανοποίηση με τρόπο βιώσιμο των απαιτήσεων και αναγκών των πελατών».
Μιλώντας για την πιστοποίηση η κ. Azpiroz διευκρίνισε ότι είναι σημείο αναφοράς, καθώς οι τουριστικές επιχειρήσεις πρέπει να συμμορφώνονται με τις απαιτήσεις του προτύπου. Για τον λόγο αυτό το νέο, διεθνώς αναγνωρισμένο πρότυπο, αφορά στη διαχείριση της βιωσιμότητας και αποτελεί την αρχή της συνεχούς βελτίωσης, ανάπτυξης και αειφορίας.
Στα επιμέρους χαρακτηριστικά του, το νέο πρότυπο της TÜV HELLAS είναι ευθυγραμμισμένο με την Ατζέντα των 17 σημείων του ΟΗΕ έως το 2030 και αναπτύσσει τρεις διαφορετικές πτυχές, την περιβαλλοντική, την κοινωνική και την οικονομική.
Η πιστοποίηση ISO 21401:2018 έχει οφέλη όχι μόνο για την τουριστική επιχείρηση αυτή καθαυτή, αλλά επίσης για τους εργαζόμενους σε αυτή, για την τοπική κοινότητα μέσα στην οποία αναπτύσσεται, για τους προμηθευτές της και τους επισκέπτες της.
Στις περιβαλλοντικές απαιτήσεις του προτύπου συγκαταλέγεται μεταξύ άλλων η διαχείριση του νερού, των ενεργειακών πόρων και των αποβλήτων και η προστασία της χλωρίδας και πανίδας. Στις κοινωνικές απαιτήσεις περιλαμβάνονται η δημιουργία θέσεων εργασίας και εισοδήματος, η αξιοποίηση του πολιτισμού και η διαφύλαξη των εθίμων και των τοπικών παραδόσεων και οι αναπτυξιακές δράσεις προς όφελος της τοπικής κοινωνίας. Τέλος, στις οικονομικές απαιτήσεις του προτύπου εντάσσεται η δημιουργία ενός ασφαλούς περιβάλλοντος για επισκέπτες και εργαζόμενους, η ικανοποίηση των πελατών και φυσικά η οικονομική βιωσιμότητα της επιχείρησης.
Η αναγκαιότητα της στρατηγικής
Οι εργασίες της ημερίδας συνεχίστηκαν με την παρουσίαση «Βιώσιμοι προορισμοί: Από την αξιολόγηση έως την πιστοποίηση» του Δρ. Ιωάννη Παππά, Διευθυντή Μεσογείου στο Παγκόσμιο Συμβούλιο Αειφόρου Τουρισμού. Στη διάρκειά της εξήγησε με εύληπτο τρόπο τις παραμέτρους της αειφορίας στον τουρισμό, δίδοντας ιδιαίτερη έμφαση στην αναγκαιότητα υλοποίησης μιας συγκεκριμένης στρατηγικής. «Η μεγάλη πρόκληση είναι να εκπαιδευτούν όλα τα ενδιαφερόμενα μέρη, από την πολιτεία, τους ξενοδόχους, τους προμηθευτές, τους πελάτες, όσους δραστηριοποιούνται στον τουρισμό γενικότερα και τις τοπικές κοινωνίες. Και το ζητούμενο για την εκπαίδευση αυτή είναι η στρατηγική, η οποία επί του παρόντος – τουλάχιστον για τα ελληνικά δεδομένα – δεν υπάρχει».
Όπως διευκρίνισε όμως ο κ. Παππάς τα χρονικά περιθώρια στενεύουν. Για τον στόχο της αειφορίας τόνισε ακόμη ότι η σύνδεση πρωτογενούς τομέα – μεταποίηση – τουρισμού, με τα κέντρα λήψης των αποφάσεων και τη βελτίωση των υποδομών, είναι απολύτως αναγκαία. Παρ’ όλα αυτά, υπάρχουν και σήμερα πρωτοβουλίες γιατί κάποιοι προσπαθούν να υλοποιήσουν ένα στρατηγικό σχέδιο ή να διεκδικήσουν ένα ISO. Οι πρωτοβουλίες αυτές, όμως πρέπει να γενικευθούν και να υλοποιούνται με βάση μια συγκεκριμένη βιώσιμη πολιτική, η οποία δεν έχει ακόμη διαμορφωθεί.
Μεταξύ άλλων, αναφέρθηκε στα επιτυχημένα παραδείγματα βιώσιμου τουρισμού στο εξωτερικό, όπως για παράδειγμα στην Κόστα Ρίκα, τη Νορβηγία, τις Αζόρες ή τη Σλοβενία ακόμη και την ανταγωνίστρια Τουρκία. «Τα νούμερα των στατιστικών» είπε χαρακτηριστικά «δεν έχουν μεγάλη σημασία, αυτό που προέχει είναι να αποφασίσουμε αν θέλουμε να ταξιδεύουμε αειφορικά».
Οι εργασίες της ημερίδας ολοκληρώθηκαν με τρεις συζητήσεις στρογγυλών τραπεζιών που ανέπτυξαν τα θέματα «Περιβάλλον», «Εταιρική Διακυβέρνηση» και «Κοινωνία – Ανθρώπινο Δυναμικό».
