Οι δρόμοι της Σεβίλλης στη νότια Ισπανία ήταν τόσο ζεστοί τον Ιούλιο που ήταν σχεδόν αδύνατο να περπατήσεις σε εξωτερικούς χώρους. Καθώς οι θερμοκρασίες πλησίαζαν τους 45 βαθμούς Κελσίου, οι άνθρωποι προσπαθούσαν να βρουν καταφύγιο σε κλιματιζόμενα σπίτια, γραφεία και δημόσια κτίρια. Ωστόσο, λιγότερο από 3 χιλιόμετρα από το κέντρο της πόλης, ένα δροσερό αεράκι φυσούσε κάτω από μια γιγάντια λευκή στέγη.
.
Οπως γράφει το σχετικό αφιέρωμα του Bloomberg, η συγκεκριμένη δομή είναι μέρος του CartujaQanat, ενός αρχιτεκτονικού πειράματος για λύσεις ψύξης που δεν βασίζονται στην καύση ορυκτών καυσίμων που θερμαίνουν τον πλανήτη.
Ο εν λόγω χώρος, περίπου στο μέγεθος δύο γηπέδων ποδοσφαίρου, περιλαμβάνει δύο αμφιθέατρα, χώρους πρασίνου, έναν χώρο περιπάτου και έναν σκιερό χώρο με πάγκους. Αλλά ο «πρωταγωνιστής» του παραμένει κρυμμένος - το qanat, ένα δίκτυο υπόγειων σωλήνων και αγωγών εμπνευσμένο από κανάλια της εποχής των Περσών.
Το δίκτυο των τεχνητών καναλιών μπορεί να μειώσει τις θερμοκρασίες περιβάλλοντος έως και 10 βαθμούς Κελσίου χρησιμοποιώντας μόνο αέρα, νερό και ηλιακή ενέργεια, σύμφωνα με την Emasesa, τη δημόσια εταιρεία ύδρευσης της Σεβίλλης που βοήθησε στην κατασκευή του.
Το σύστημα βασίζεται σε αρχαίες σήραγγες που σκάβονταν για να φέρουν νερό σε γεωργικά χωράφια, που για πρώτη φορά καταγράφηκαν εκεί όπου βρίσκεται σήμερα το σημερινό Ιράν. Οι Πέρσες συνειδητοποίησαν πριν από 1.000 χρόνια ότι το τρεχούμενο νερό δρόσιζε επίσης τον αέρα στα κανάλια, έτσι έφτιαξαν κάθετους άξονες για να φέρουν αυτόν τον αέρα στην επιφάνεια.
Η Σεβίλλη είναι μεταξύ των πόλεων που επλήγησαν περισσότερο από το κύμα καύσωνα που σάρωσε την Ευρώπη τον περασμένο μήνα, θέτοντας σε κίνδυνο τον σημαντικότερο εμπορικό δρόμο της, απειλώντας την τουριστική της βιομηχανία αξίας 2 τρισεκατομμυρίων δολαρίων και δημιουργώντας φόβους για την υγεία χιλιάδων ανθρώπων.
Η κλιματική αλλαγή που προκαλείται από τον άνθρωπο δεν είναι απλώς ένα μελλοντικό ζήτημα, αλλά ένα πρόβλημα που πρέπει να διαχειριστούν οι σημερινοί αξιωματούχοι της πόλης.
Ο καυτός καιρός έχει ήδη καταστροφικές συνέπειες στη Σεβίλλη: 103 άνθρωποι πέθαναν λόγω υπερβολικής ζέστης τους δώδεκα προηγούμενες μήνες (έως τις 2 Αυγούστου) στην επαρχία. Ωστόσο, η θνησιμότητα της πόλης από τη ζέστη ανά 100.000 κατοίκους είναι χαμηλότερη από τη Βαρκελώνη και τη Μαδρίτη, όπου οι θερμοκρασίες σπάνια φτάνουν στα ακραία σημεία που καταγράφονται στη Σεβίλλη, υποδεικνύοντας ότι οι στρατηγικές της θα μπορούσαν να βοηθήσουν στη μείωση του αριθμού των θανάτων.
Το CartujaQanat σχεδιάστηκε από ερευνητές στο Universidad de Sevilla, οι οποίοι πρόσθεσαν μερικές σύγχρονες «πινελιές» στο περσικό θαύμα της μηχανικής από το οποίο εμπνεύστηκαν αυτό το πολλά υποσχόμενο πρότζεκτ.
Τη νύχτα, το νερό τρέχει μέσα από ένα υδραγωγείο, το οποίο το μεταφέρει πάνω από ηλιακούς συλλέκτες στην οροφή και σε γιγάντιες δεξαμενές υπόγεια. Η επαφή με τις χαμηλότερες θερμοκρασίες ψύχει το νερό, ενώ το κλειστό κύκλωμα ελαχιστοποιεί τη σπατάλη. Οταν τη μέρα αρχίζει η ζέστη, οι ηλιακές αντλίες σπρώχνουν το ίδιο νερό μέσα από μικρούς σωλήνες μπροστά από τους ανεμιστήρες για να παράγουν κρύο αέρα.
Το μεγαλύτερο μέρος των εργασιών για το πρότζεκτ των 5 εκατομμυρίων ευρώ, το οποίο χρηματοδοτείται κυρίως από την Ευρωπαϊκή Ενωση, ολοκληρώθηκε τον περασμένο Οκτώβριο - με σημαντική καθυστέρηση από την αρχική του προθεσμία που είχε οριστεί το 2021. Αλλά τα εγκαίνιά του έχουν καθυστερήσει αφού το προοδευτικό Σοσιαλιστικό Κόμμα, το οποίο ξεκίνησε το έργο, έχασε τις τοπικές εκλογές τον Μάιο από το συντηρητικό Λαϊκό Κόμμα.
Εκτοτε το έργο έχει περιέλθει σε αδιέξοδο. Τους τελευταίους μήνες, το CartujaQanat έχει γίνει πολλές φορές αιτία διαδηλώσεων προς τις ευρωπαϊκές και τοπικές αρχές, αλλά παραμένει κλειστό για τους Σεβιγιάνους.
Σε άλλες πόλεις, το Λαϊκό Κόμμα κυβερνά σε συνασπισμό με το Vox, μια ακροδεξιά ομάδα που θέλει η Ισπανία να αποχωρήσει από τη συμφωνία του Παρισιού για το κλίμα. Αυτές οι αρνητικές ιδέες για το κλίμα έχουν εισχωρήσει στη πολιτική των δημοτικών αρχών, με εκκλήσεις από μέλη του Λαϊκού Κόμματος να καταργήσουν τους ποδηλατόδρομους και να επιτρέψουν στους αγρότες να αποστραγγίζουν τους υγροτόπους για άρδευση.
Στη Σεβίλλη, ωστόσο, δεν υπάρχει από κανέναν αμφιβολία ότι πρέπει να γίνει κάτι για τη ζέστη, που χτυπά τους πάντες καθημερινά. Η θερμή ατμόσφαιρά της έχει διαμορφώσει την καθημερινότητα στην περιοχή εδώ και αιώνες. Η διάσημη νυχτερινή της ζωή - με ανθρώπους να πίνουν παγωμένη μπύρα σε βεράντες και παιδιά να παίζουν ποδόσφαιρο στο δρόμο μέχρι τα μεσάνυχτα - είναι σε μεγάλο βαθμό αποτέλεσμα των αφόρητων θερμοκρασιών της ημέρας.
Η παλιά πόλη της, που χρονολογείται από τον Μεσαίωνα, χτίστηκε για να αντέχει αυτές τις καιρικές συνθήκες. Στενά δρομάκια, μικρές πλατείες, γιγάντια δέντρα και διακοσμητικά σιντριβάνια μεγιστοποιούν τη σκιά και διατηρούν τον αέρα δροσερό. Αλλά οι συνοικίες του 20ου αιώνα, όπου ζουν οι περισσότεροι κάτοικοι, δεν έχουν πρόσβαση σε πολλές από αυτές τις τεχνικές ψύξης. Στις σύγχρονες γειτονιές, οι φαρδιές λεωφόροι με μπετόν συχνά αγγίζουν επικίνδυνες θερμοκρασίες το καλοκαίρι, ειδικά τώρα που οι καύσωνες διαρκούν περισσότερο και γίνονται πιο έντονοι.
Για να σωθούν πραγματικά ζωές, έργα όπως το CartujaQanat πρέπει να συνοδεύονται από παραδοσιακές λύσεις όπως η φύτευση δέντρων, λέει ο Χοσέ Μαρία Μάρτιν Ολάγια, φυσικός και καθηγητής στο Universidad de Sevilla. Περίπου το ένα τρίτο από τους 6.700 πρόωρους θανάτους που αποδόθηκαν στη ζέστη το 2015, ένα μέσο ευρωπαϊκό καλοκαίρι, θα μπορούσαν να είχαν αποφευχθεί εάν το 30% των επιφανειών των πόλεων καλύπτονταν με δέντρα, σύμφωνα με μια μελέτη του Lancet. Ωστόσο, μόνο στο 5% περίπου της Σεβίλλης έχουν φυτευτεί δέντρα.
Οι προσπάθειες της Σεβίλλης να πρωτοπορήσει σε λύσεις για τη θανατηφόρα ζέστη, όπως το CartujaQanat, έχουν κερδίσει διεθνή έπαινο. Αλλά για πολλούς στην πόλη, οι πρωτοβουλίες παραμένουν μακριά από την καθημερινή ζωή.
«Τα πιλοτικά έργα είναι πολύ ενδιαφέροντα ως πειράματα», λέει ο πρόεδρος της Red Sevilla por el Clima, μιας ομάδας πολιτών που υποστηρίζει περισσότερα κλιματικά μέτρα για την πόλη. «Αλλά είναι εντελώς ανεπαρκή γιατί ωφελούν ένα πολύ μικρό μερίδιο του πληθυσμού της πόλης - και συνήθως τους πιο προνομιούχους».
Μόλις λίγα χιλιόμετρα μακριά από το CartujaQanat βρίσκεται μια περιοχή γνωστή ως 3.000 Viviendas, ήτοι 3.000 διαμερίσματα. Πρόκειται για μια από τις πιο φτωχές γειτονιές της Ισπανίας, χτισμένη στις δεκαετίες του 1960 και του 1970 κατά τα τελευταία χρόνια της δικτατορίας του Φραγκίσκο Φράνκο. Η συνοικία είναι γεμάτη φτώχεια, ναρκωτικά και εγκληματικότητα.
Εκεί δεν υπάρχουν σιντριβάνια, τα δέντρα είναι πολύ λίγα δέντρα και οι διακοπές ρεύματος είναι μια συνεχής ανησυχία κατά τη διάρκεια της αιχμής του καλοκαιριού, καθώς το δίκτυο υφίσταται πίεση από υψηλότερη χρήση κλιματισμού. Η εικόνα είναι εκ διαμέτρου αντίθετη από το έργο πολλών εκατομμυρίων στην καταπράσινη συνοικία Cartuja.
