Η COP30 έκλεισε όπως ακριβώς κύλησε: μέσα σε εντάσεις, καθυστερήσεις και ένα βαρύ κλίμα που αποκάλυψε πόσο εύθραυστη έχει γίνει η διεθνής κλιματική συνεργασία. Στο Μπέλεμ της Βραζιλίας, οι διαπραγματεύσεις έφτασαν πολλές φορές στο σημείο μηδέν, σε μια σύνοδο όπου η απουσία των Ηνωμένων Πολιτειών λειτούργησε σαν σκιά πάνω από κάθε αίθουσα.
.
Για πρώτη φορά μετά την επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο — και την αποχώρηση της Ουάσινγκτον από τις διεθνείς κλιματικές διαδικασίες — οι χώρες βρέθηκαν να διαπραγματεύονται χωρίς το μεγαλύτερο ιστορικό ρυπαντή και χωρίς την πολιτική ισορροπία που συνήθως εξασφαλίζει η αμερικανική διπλωματία.
Στις τελευταίες, χαοτικές ώρες των συνομιλιών, ο πρόεδρος της συνόδου Αντρέ Κορέα ντο Λάγκο αναγκάστηκε να απευθυνθεί στους εκπροσώπους σχεδόν 200 χωρών, προειδοποιώντας τους ότι η αποτυχία θα ήταν «δώρο» για όσους πιστεύουν ότι η διεθνής συνεργασία δεν λειτουργεί. Το τελικό κείμενο εγκρίθηκε, αλλά το περιεχόμενό του επιβεβαίωσε τα ρήγματα: ναι μεν προβλέπει τριπλασιασμό της χρηματοδότησης για την προσαρμογή των φτωχότερων χωρών στις επιπτώσεις της κλιματικής κρίσης, αλλά απέφυγε ξανά οποιαδήποτε σαφή αναφορά στα ορυκτά καύσιμα — την αιτία της κρίσης που υποτίθεται ότι οι σύνοδοι προσπαθούν να αντιμετωπίσουν.
Η διαδικασία ήταν εξίσου θορυβώδης. Ιθαγενείς διαδηλωτές εισέβαλαν στις πύλες της συνόδου, η Σαουδική Αραβία απείλησε ότι θα τινάξει στον αέρα κάθε συμφωνία αν στοχοποιηθεί η πετρελαϊκή της βιομηχανία, ενώ η Παναμά επέκρινε τη σύνοδο χαρακτηρίζοντάς την «κωμωδία». Όταν η τελική συνεδρίαση διακόπηκε για περισσότερο από μία ώρα λόγω ενστάσεων από λατινοαμερικανικές χώρες, οι περισσότεροι αντιπρόσωποι αναγνώριζαν πλέον ανοιχτά ότι η σύνοδος κινδύνευε να λήξει χωρίς αποτέλεσμα.
Η απουσία των ΗΠΑ ήταν ο παράγοντας που αναφερόταν περισσότερο από όλους, έστω και με απογοήτευση. Ο κλιματικός επίτροπος της ΕΕ Βόπκε Χούκστρα παραδέχτηκε πως η Ευρώπη χρειάζεται έναν ισχυρό συνομιλητή για να πιέσει χώρες όπως η Κίνα και η Σαουδική Αραβία σε υψηλότερη φιλοδοξία. Αντίθετα, το Ριάντ εμφανίστηκε πιο αποφασιστικό από ποτέ: σύμφωνα με πληροφορίες μέσα από τις κλειστές αίθουσες, εκπρόσωποί του ξεκαθάρισαν ότι κάθε πρόταση για αναφορά σε πετρέλαιο ή φυσικό αέριο θα οδηγούσε σε κατάρρευση του κειμένου. Η στάση αυτή, σε συνδυασμό με την υποδοχή που επεφύλαξε ο Λευκός Οίκος στον Μοχάμεντ μπιν Σαλμάν λίγες ημέρες νωρίτερα, δεν πέρασε απαρατήρητη.
Η εικόνα για τα δάση ήταν εξίσου αποθαρρυντική. Η Βραζιλία ήθελε μια «Forest COP», αλλά δεν κατάφερε να εξασφαλίσει ούτε καν ρητή δέσμευση για προστασία των δασών. «Μια δασική COP χωρίς δάση είναι κακό αστείο», δήλωσε ο αντιπρόσωπος της Παναμά, εκφράζοντας τη γενικευμένη απογοήτευση. Ο οδικός χάρτης για την αποψίλωση κόπηκε από το τελικό κείμενο, όπως είχε συμβεί και με τη μετάβαση από τα ορυκτά καύσιμα. Έτσι, δύο από τις πιο κρίσιμες συζητήσεις μετατέθηκαν για το μέλλον, υπό τη δέσμευση της βραζιλιάνικης προεδρίας να ηγηθεί νέων πρωτοβουλιών μέσα στον επόμενο χρόνο.
Ωστόσο, το γεγονός ότι έστω και την τελευταία στιγμή εγκρίθηκε συμφωνία θεωρήθηκε από κάποιες χώρες νίκη για τη διαδικασία. Το μπλοκ των νησιωτικών κρατών AOSIS μίλησε για «νίκη του πολυμερισμού», ενώ ο Αλ Γκορ χαρακτήρισε το αποτέλεσμα «το ελάχιστο που απαιτείται» αλλά τόνισε ότι οι πετρελαιοπαραγωγές χώρες δεν μπορούν να σταματήσουν την πραγματική μετάβαση, όσο κι αν μπλοκάρουν τη γλώσσα των κειμένων.
Το ερώτημα που κρέμεται στον αέρα τώρα είναι αν αυτή η συμφωνία μπορεί να αντέξει μέχρι την COP31 στην Τουρκία. Η ίδια η διαδικασία των συνομιλιών, όπως παρατήρησε γλαφυρά ένας αναλυτής, ήταν «αδιαφανής, πολιτικά εύθραυστη και κενή περιεχομένου, αλλά παρουσιασμένη σαν θρίαμβος του πολυμερισμού». Αν αυτό είναι το νέο κανονικό της διεθνούς κλιματικής πολιτικής, τα επόμενα χρόνια θα είναι εξίσου ταραχώδη όσο η σύνοδος του Μπέλεμ.
Πηγή: Reuters
