Η ένταξη του ESG στο επιχειρηματικό λεξιλόγιο έχει σηματοδοτήσει μια από τις πιο ενδιαφέρουσες οργανωσιακές μετατοπίσεις των τελευταίων ετών: η εταιρική υπευθυνότητα παύει πλέον να είναι μια καθαρά επικοινωνιακή στρατηγική και γίνεται, σε πολλές περιπτώσεις, επενδυτικό κριτήριο. Από το περιβαλλοντικό αποτύπωμα ως τη διαφάνεια στη διακυβέρνηση, το πλαίσιο του ESG έχει δημιουργήσειμια νέα κανονικότητα που πλέον επηρεάζει όχι μόνο τις οικονομικές επιδόσεις, αλλά και τη δομή της εργασίας, σε εταιρείες και οργανισμούς μεγάλου, συνήθως, μεγέθους.
Ανάμεσα στα πεδία που έχουν επηρεαστεί περισσότερο από την αλλαγή αυτή, βρίσκεται η ισότητα των φύλων και το ευρύτερο πεδίο της ισότιμης πρόσβασης και συμπερίληψης. Και όχι τυχαία: η συμμετοχή των γυναικών και άλλω υποεκπροσωπούμενων ομάδων σε θέσεις ευθύνης, η ισορροπία μεταξύ επαγγελματικής και προσωπικής ζωής, οι πολιτικές φροντίδας και η συμπερίληψη αποτελούν αναπόσπαστο κομμάτι τόσο του “S” όσο και του “G” του ESG, μετατρέποντας ζητήματα που παλαιότερα θεωρούνταν “soft” σε αντικείμενο στρατηγικού σχεδιασμού και ελέγχου.
Για να κατανοήσουμε πώς το ESG αλλάζει το εργασιακό τοπίο και —δυνητικά— την ισότητα των φύλων και τη συμπερίληψη, μπορούμε να σκεφτούμε μέσα από ένα απλό αλλά ουσιαστικό πλαίσιο: τα 3Cs — Compliance, Capacity και Competition.
1. Compliance: η συμμόρφωση ως αφετηρία
Η πρώτη και πιο άμεση επίδραση του ESG ήταν και είναι η αναγκαστική συμμόρφωση.
Εταιρείες που μέχρι πρότινος δεν είχαν αναλύσει το έμφυλο αποτύπωμά τους, σήμερα υποχρεώνονται να το κάνουν, είτε λόγω ευρωπαϊκών οδηγιών, είτε επειδή ζητείται από τους επενδυτές και τα διοικητικά τους συμβούλια. Δείκτες για τη μισθολογική ισότητα, την εκπροσώπηση σε θέσεις ευθύνης ή την ύπαρξη πολιτικών κατά της σεξουαλικής παρενόχλησης δεν είναι πλέον “nice to have” αλλά εξελίσσονται σταδιακά σε όρους επιβίωσης.
Αυτό το πρώτο “C” δεν πρέπει να υποτιμάται. Η συμμόρφωση, όσο τυπική κι αν φαίνεται, δημιουργεί λογοδοσία. Και η λογοδοσία, ακόμη κι όταν ξεκινά από την υποχρέωση, συχνά οδηγεί σε σταδιακή αλλαγή κουλτούρας.
2. Capacity: η ανάπτυξη ικανοτήτων για ισότητα και συμπερίληψη
Η δεύτερη διάσταση αφορά την ικανότητα —το capacity— που αναπτύσσουν οι εταιρείες μέσα από τη διαδικασία μέτρησης, αναφοράς και δράσης στο πλαίσιο του ESG.
Για να παράγει ένας οργανισμός αξιόπιστα δεδομένα ως προς το φύλο και τις ίσες ευκαιρίες, πρέπει να μάθει να ρωτά, να αναλύει και να κατανοεί τι σημαίνει ανισότητα στην πράξη. Μέσα από αυτή τη διαδικασία, πολλές επιχειρήσεις εκπαιδεύουν τα στελέχη τους, αναπτύσσουν δεξιότητες στη διαχείριση της διαφορετικότητας και της φροντίδας, και αρχίζουν να συνδέουν τη συμπερίληψη με την παραγωγικότητα και την καινοτομία.
Σε αυτό το σημείο, το ESG λειτουργεί σχεδόν σαν εργαλείο ενδυνάμωσης της θεσμικής ικανότητας των εταιρειών — βοηθώντας τους corporate actors να αποκτήσουν τη “γλώσσα” και τα εργαλεία της ισότητας, κάτι που στο παρελθόν ανήκε μόνο στο πεδίο της κοινωνίας των πολιτών.
3. Competition: ο νέος ανταγωνισμός με επίκεντρο την ευθύνη
Τρίτον, το ESG δημιουργεί ένα νέο είδος ανταγωνισμού. Οι επιχειρήσεις που επενδύουν ουσιαστικά στη διαφορετικότητα και στην ισότητα δεν το κάνουν πλέον μόνο για λόγους ηθικούς, αλλά και στρατηγικούς: γιατί έτσι διαφοροποιούνται, προσελκύουν καλύτερα ταλέντα, αυξάνουν την εμπιστοσύνη των επενδυτών και των πελατών τους.
Η “αγορά της ευθύνης” ωριμάζει, και αυτό σημαίνει ότι η έμφυλη ισότητα και ευρύτερα η διαφορετικότητα και η συμπερίληψη μετατρέπονται σταδιακά σε ανταγωνιστικό πλεονέκτημα. Όταν οι δείκτες ESG μπαίνουν δίπλα στους οικονομικούς, η συμπερίληψη παύει να είναι πολυτέλεια και γίνεται κομμάτι της εταιρικής στρατηγικής.
Ναι μεν, αλλά… και αλλά…
Ταυτόχρονα, οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι αυτές οι αλλαγές είναι ακόμη εν εξελίξει. Το πλαίσιο ESG είναι σχετικά νέο και δεν έχει προλάβει να αλλάξει ριζικά την καθημερινότητα της εργασίας. Η πρόοδος είναι άνιση: πολλές εταιρείες “συμμορφώνονται” χωρίς να “μεταμορφώνουν”, χωρίς αυτό να σημαίνει ότι δεν παραμένει σε εξέλιξη η ικανότητά τους να το κάνουν: όπως και σε κάθε μετασχηματισμό, έτσι κι εδώ χρειάζεται χρόνος για να περάσουμε από τα KPIs στην ουσιαστική αλλαγή κουλτούρας.
Παράλληλα, η εμβέλεια του ESG αφορά κυρίως τις μεγάλες επιχειρήσεις. Οι μικρομεσαίες, που αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, δεν υπάγονται υποχρεωτικά στο ίδιο πλαίσιο και συχνά δεν διαθέτουν τους πόρους ή τη γνώση να το εφαρμόσουν. Αν θέλουμε το ESG να γίνει πραγματικός μοχλός ισότητας και συμπερίληψης, είναι αναγκαία η δημιουργία μηχανισμών υποστήριξης αλλά και κινήτρων για τους μικρότερους οργανισμούς.
Από το πλαίσιο στην κουλτούρα
Το ESG δεν είναι πανάκεια. Είναι όμως ένας νέος μηχανισμός αλλαγής — ένα πεδίο όπου οι εταιρείες, οι επενδυτές και η κοινωνία των πολιτών μπορούν να συναντηθούν για να ορίσουν τι σημαίνει “ευημερία” με όρους ισότητας, βιωσιμότητας και φροντίδας.
Αν αξιοποιήσουμε σωστά τα τρία C —Compliance, Capacity, Competition— μπορούμε να μετατρέψουμε την υποχρέωση σε ευκαιρία και τον ανταγωνισμό σε κινητήριο δύναμη κοινωνικής προόδου.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα πλαίσια του Αφιερώματος για την Εταιρική Διακυβέρνηση και το Εργασιακό Περιβάλλον.
