Για περισσότερο από έναν χρόνο, η Ισπανία παλεύει με την ξηρασία, η οποία οδήγησε τα επίπεδα του νερού στα φράγματα κάτω από τους ιστορικούς μέσους όρους, ωθώντας τους τοπικούς αξιωματούχους να δίνουν οδηγίες στους κατοίκους να μην ποτίζουν τους κήπους τους και να κλείνουν τις βρύσες τη νύχτα προκειμένου να εξασφαλίσουν την παροχή νερού κατά τη διάρκεια της ημέρας. Η κατάσταση είναι ιδιαίτερα δύσκολη για τους αγρότες. Η περιφέρεια της κεντρικής Ισπανίας Castilla La Mancha, η οποία παράγει το ένα τέταρτο του συνόλου των ισπανικών σιτηρών, αναμένεται να χάσει το 80% έως 90% της φετινής συγκομιδής και οι περιορισμοί στο νερό είναι μεγάλοι.
.
Ωστόσο, στην Talavera de la Reina, μια μικρή πόλη κρυμμένη ανάμεσα στα κιτρινίζοντα χωράφια κριθαριού και σιταριού της περιοχής, η Meta Platforms σχεδιάζει να κατασκευάσει ένα κέντρο δεδομένων (data center) συνολικής αξίας 1 δισεκατομμυρίου ευρώ (1,1 δισ. δολαρίων). Η Meta αναμένει ότι η εγκατάσταση θα χρησιμοποιεί περίπου 665 εκατομμύρια λίτρα νερού ετησίως και έως και 195 λίτρα ανά δευτερόλεπτο κατά τη διάρκεια της "αιχμής της ροής νερού", σύμφωνα με τεχνική έκθεση. Ο ενθουσιασμός για τις θέσεις εργασίας που αναμένεται να δημιουργήσει το έργο (1.000 συνολικά, περίπου 250 από τις οποίες θα είναι σταθερές) σταθμίζεται τώρα με τις αυξημένες ανησυχίες για το νερό.
"Οι άνθρωποι δεν συνειδητοποιούν ότι "το σύννεφο” (cloud) είναι πραγματικό, ότι είναι μέρος ενός οικοσυστήματος που καταναλώνει πολλούς πόρους", λέει η Aurora Gómez, εκπρόσωπος του Tu Nube Seca Mi Río ("To Σύννεφό Σου Ξεραίνει το Ποτάμι μου" στα ισπανικά), μια ομάδα που δημιουργήθηκε για να αντιταχθεί στην κατασκευή του data center. "Οι άνθρωποι δεν γνωρίζουν την ποσότητα νερού που χρειάζεται για να παρακολουθήσουν εκείνοι ένα μιμίδιο με γατάκια".
Τείνουμε να θεωρούμε το διαδίκτυο ως άυλο, ωστόσο οι ιστότοποι υπάρχουν στον πραγματικό κόσμο ως σειρές διακομιστών που δεν σβήνουν ποτέ, γεμίζοντας κέντρα δεδομένων που πρέπει να ψύχονται για να αποφεύγονται τεχνικές βλάβες. Διαχειριστές data centers όπως η Amazon, η Google, η Meta και η Microsoft χρησιμοποιούν ένα ευρύ φάσμα συστημάτων για να το κάνουν αυτό.
Τα πιο ενεργειακά αποδοτικά –όπως οι πύργοι ψύξης– συνήθως εξατμίζουν το νερό για να παγώνουν τον αέρα που κυκλοφορεί στα κτίρια.
Με την ξηρασία να εξαπλώνεται σε όλο τον κόσμο, αναδύονται μάχες μεταξύ των διαχειριστών των κέντρων δεδομένων και των παρακείμενων κοινοτήτων για τα τοπικά αποθέματα νερού σε μέρη όπως η Χιλή, η Ουρουγουάη και τμήματα των νοτιοδυτικών ΗΠΑ. Στη βόρεια Ολλανδία, η οργή της κοινής γνώμης ξέσπασε πέρυσι όταν ένα τοπικό ειδησεογραφικό μέσο ανέφερε ότι ένα συγκρότημα κέντρων δεδομένων της Microsoft κατανάλωνε πάνω από τέσσερις φορές περισσότερο νερό απ’ ό,τι είχε αποκαλύψει ποτέ η εταιρεία.
Στοιχεία
Μερικοί από τους ψυχρότερους, πιο "υγρούς" κόμβους στη βόρεια Ευρώπη, όπως η Ιρλανδία και η Ολλανδία, έχουν εμποδίσει την ανάπτυξη νέων κέντρων δεδομένων λόγω ανησυχιών για την κατανάλωση ενέργειας, με αποτέλεσμα οι εταιρείες να αρχίσουν να κοιτάζουν πιο μακριά. Οι διαχειριστές κέντρων δεδομένων υπερκλίμακας, εκείνοι με περισσότερους από 5.000 διακομιστές, μεταναστεύουν σε μέρη όπου το νερό είναι άφθονο, όπως η Νορβηγία, αλλά και σε μέρη επιρρεπή στην ξηρασία, όπως η Ιταλία και η Ισπανία, όπου η ενέργεια είναι φθηνότερη – και όπου η υπερβολική ζέστη γίνεται κανόνας.
Ενώ τα κέντρα δεδομένων έχουν αντιμετωπίσει έλεγχο σχετικά με τη χρήση ηλεκτρικής ενέργειας, λίγα είναι γνωστά για την κατανάλωση νερού εκ μέρους τους, συμπεριλαμβανομένων των ίδιων των εταιρειών τεχνολογίας. Μια έρευνα που διεξήχθη πέρυσι από το Uptime Institute, μια εταιρεία συμβούλων, διαπίστωσε ότι μόλις το 39% των κέντρων δεδομένων έστω και απλώς παρακολουθούσαν τη χρήση νερού εκ μέρους τους, μια πτώση 12 ποσοστιαίων μονάδων από το 2021. Οι εταιρείες τεχνολογίας στο παρελθόν αρνούνταν να αποκαλύψουν πληροφορίες για την κατανάλωση ενέργειας και νερού ανά μεμονωμένο data center, υποστηρίζοντας ότι τέτοια δεδομένα αποτελούσαν εταιρικό και εμπορικό απόρρητο.
Τα τελευταία δύο χρόνια, η Google, η Meta και η Microsoft άρχισαν να δημοσιεύουν τη συνολική χρήση νερού στις δραστηριότητές τους, ωστόσο δεν αναλύουν τα στοιχεία ανά επιχειρηματική μονάδα, ούτε χρησιμοποιούν τυποποιημένες μετρήσεις. Η Bluefield Research έχει υπολογίσει ότι τα κέντρα δεδομένων χρησιμοποιούν περισσότερα από ένα δισεκατομμύριο λίτρα νερού την ημέρα, συμπεριλαμβανομένου του νερού το οποίο χρησιμοποιείται για την παραγωγή ενέργειας.
Οι κυβερνήσεις αρχίζουν να απαιτούν περισσότερες πληροφορίες. Από τον Μάρτιο του 2024, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή θα απαιτεί από τους φορείς εκμετάλλευσης να αναφέρουν ένα ευρύ φάσμα δεδομένων σχετικά με τη χρήση ενέργειας και νερού στο κοινό. Στο Ηνωμένο Βασίλειο, η εταιρεία κοινής ωφέλειας Thames Water διερευνά την ποσότητα νερού την οποία χρησιμοποιούν τα κέντρα δεδομένων στο Λονδίνο και ενδέχεται να προσαρμόσει το μοντέλο τιμολόγησης για επιχειρήσεις έντασης νερού ανάλογα με τα ευρήματά της.
Ο διευθυντής στρατηγικής ανάπτυξης της εταιρείας δήλωσε στο Bloomberg ότι η μεγαλύτερη εταιρεία ύδρευσης του Η.Β. ενδεχομένως να προσθέσει περιοριστές ροής στους σωλήνες και να χρεώνει περισσότερο νερό σε περιόδους αιχμής της ζήτησης.
"Κατά τη διάρκεια του ακραίου κύματος καύσωνα και ξηρασίας το περασμένο καλοκαίρι, είδαμε τον αριθμό των διαρροών τουλάχιστον να διπλασιάζεται, εν μέρει λόγω της κίνησης του εδάφους και εν μέρει λόγω των υψηλότερων πιέσεων μέσω των οποίων αντλούσαμε για να καλύψουμε τη ζήτηση", σημείωσε συγκεκριμένα ο John Hernon εκ μέρους της Thames Water.
"Ενώ εξετάζουμε φυσικές μεθόδους για τη μείωση της χρήσης του νερού, συμπεριλαμβανομένης της εισαγωγής περιορισμών ροής στους σωλήνες, προτιμούμε να ακολουθήσουμε μια συνεργατική προσέγγιση με τα κέντρα δεδομένων, συμπεριλαμβανομένης της ενθάρρυνσής τους να εξερευνήσουν επί τόπου επιλογές επαναχρησιμοποίησης και ανακύκλωσης νερού".
Υπερκατανάλωση
Το να προσδιορίσει κανείς ποιοι από τους πελάτες υψηλής έντασης νερού είναι κέντρα δεδομένων δεν είναι εύκολο, λέει ο Hernon. Οι διαχειριστές χρησιμοποιούν συχνά εταιρείες-κελύφη προκειμένου να υποβάλουν αίτηση για άδειες σχεδιασμού και ένα κέντρο δεδομένων μπορεί να μοιάζει με οποιαδήποτε μεγάλη αποθήκη ή εργοστάσιο στην εξωτερική του όψη.
Ο Arman Shehabi, ερευνητής στο Εθνικό Εργαστήριο Lawrence Berkeley στην Καλιφόρνια, γνωστός για ένα έγγραφο-ορόσημο σχετικά με την κατανάλωση ενέργειας στα κέντρα δεδομένων, πιστεύει ότι οι συγκεκριμένες εγκαταστάσεις θα μπορούσαν να παίζουν ολοένα και βαρύτερο ρόλο στην έλλειψη υδάτινων πόρων, καθώς οι ξηρασίες γίνονται μεγαλύτερες και πιο έντονες. Μέρος του προβλήματος, λέει, είναι ότι οι διαχειριστές των κέντρων δεδομένων "έρχονται γενικά τελευταίοι στο τραπέζι για να υποβάλουν τα αιτήματά τους", επιβαρύνοντας το σύστημα με το να ζητούν πρόσβαση σε νερό που βρίσκεται σε σπάνη, αφού οι εκπρόσωποι των αγροτικών εκμεταλλεύσεων και οι τοπικές κοινότητες έχουν ήδη καταλήξει σε ένα σχέδιο. "Όλοι θα το νιώσουν αυτό", λέει.
Οι εταιρείες ισχυρίζονται ότι τα κέντρα δεδομένων γίνονται πιο ενεργειακά αποδοτικά, ωστόσο η αύξηση της συνολικής ζήτησης για υπολογιστική ισχύ ξεπερνά αυτές τις εξοικονομήσεις. Ο αγώνας για την κατασκευή μεγάλων μοντέλων γλώσσας που χρησιμοποιούνται στη γενετική τεχνητή νοημοσύνη (generative ΑΙ) έχει δημιουργήσει μια έκρηξη στη ζήτηση για πιο ισχυρούς επεξεργαστές. Τα εξειδικευμένα τσιπ που απαιτούνται για την τεχνητή νοημοσύνη –ευρέως γνωστά ως επιταχυντές– εκπέμπουν πολύ περισσότερη θερμότητα από τα τσιπ γενικής χρήσης, τόσο που οι διαχειριστές των κέντρων δεδομένων πρέπει να επανεξετάσουν πλήρως τα συστήματα ψύξης τους, λέει ο Colm Shorten, ειδικός βιωσιμότητας κέντρων δεδομένων στην εταιρεία επενδύσεων σε ακίνητα JLL.
Ο Shaolei Ren, αναπληρωτής καθηγητής Ηλεκτρολόγων Μηχανικών και Μηχανικών Υπολογιστών στο Πανεπιστήμιο της Καλιφόρνιας, στο Riverside, έχει διεξαγάγει έρευνα εκτιμώντας ότι η εκπαίδευση για το GPT-3 στα κέντρα δεδομένων της Microsoft στις ΗΠΑ κατανάλωσε άμεσα 700.000 λίτρα νερού σε περίπου έναν μήνα, χωρίς να περιλαμβάνεται σε αυτά η έμμεση χρήση νερού η οποία σχετίζεται με παραγωγή ηλεκτρισμού. Η ομάδα υπολόγισε επίσης ότι κάθε σύντομη συνομιλία 20 έως 50 ερωτήσεων και απαντήσεων με το ChatGPT αντιπροσωπεύει περίπου 500 χιλιοστόλιτρα σε κατανάλωση νερού.
"Η Microsoft επενδύει στην έρευνα για να κάνει τα μεγάλα συστήματα πιο βιώσιμα και αποτελεσματικά, τόσο στην εκπαίδευση όσο και στην εφαρμογή", δήλωσε εκπρόσωπος της Microsoft, σε δήλωση η οποία εστάλη στο Bloomberg Businessweek μέσω e-mail. "Η κλιματική αλλαγή είναι μια πραγματική και επείγουσα πρόκληση, με ολοένα και πιο σοβαρές επιπτώσεις στις δραστηριότητές μας, τις κοινότητές μας και τα οικοσυστήματα που τις συντηρούν". Η OpenAI δεν απάντησε σε αιτήματα για σχολιασμό.
Ο Shorten αναφέρει ότι, με την πάροδο του χρόνου, τα κέντρα δεδομένων θα πρέπει να αλλάξουν ριζικά τον τρόπο με τον οποίο διαχέουν τη θερμότητα. Ο χρυσός κανόνας, τονίζει, είναι μια διαδικασία που ονομάζεται εμβαπτιστική ψύξη, κατά την οποία οι διακομιστές λούζονται σε ένα ειδικό υγρό που μεταφέρει θερμότητα από τα τσιπ. Προς το παρόν, οι διαχειριστές είναι πιθανό να επιλέξουν ένα υβριδικό μοντέλο, όπου ένα τμήμα υψηλής απόδοσης του κέντρου δεδομένων θα ψύχεται με υγρό ενώ τα υπόλοιπα θα συνεχίζουν να χρησιμοποιούν κλιματισμό, συμπληρώνει.
Η Amazon Web Services, η Google και η Microsoft έχουν προχωρήσει όλες τους σε δεσμεύσεις διαχείρισης νερού, υποσχόμενες να χρησιμοποιούν περισσότερο μη πόσιμο και ανακυκλωμένο νερό και να αναπληρώνουν περισσότερο νερό από εκείνο που καταναλώνουν λειτουργικά έως το 2030. Αυτό ισοδυναμεί με την αντιστάθμιση του άνθρακα με τη φύτευση δέντρων – κάτι που φαίνεται καλή λύση "στα χαρτιά", ωστόσο μπορεί να μην ωφελεί άμεσα τις κοινότητες που επηρεάζονται από τα κέντρα δεδομένων, επειδή το νερό μπορεί να αναπληρωθεί μόνο σε μέρη όπου είναι εύκολο να γίνει κάτι τέτοιο.
Στην Ισπανία, η Meta έχει δεσμευτεί να "αποκαταστήσει περισσότερο όγκο νερού απ’ ό,τι καταναλώνεται στις εγκαταστάσεις, μέσω έργων υδρολογικής αποκατάστασης", δεν έχει όμως ακόμη καθορίσει εάν οι προσπάθειες αποκατάστασης υδάτινων πόρων θα επηρεάσουν την Talavera. Σημειώνει, δε, ότι ανακυκλώνει το νερό το οποίο χρησιμοποιείται στις εγκαταστάσεις της και έχει μειώσει το επίπεδο ελεγχόμενης υγρασίας στις αίθουσες δεδομένων όπου χρησιμοποιεί άμεση ψύξη με εξάτμιση, μειώνοντας την κατανάλωση νερού κατά 10% έως 65% σε αυτές τις εγκαταστάσεις.
Καθώς οι αρχές πειραματίζονται με προσωρινά μέτρα, όπως η κάλυψη ενός από τους κεντρικούς δρόμους της πόλης με ένα στέγαστρο από ομπρέλες για την προστασία των ντόπιων από τον ήλιο, η Gómez από το Tu Nube Seca Mi Río είναι δύσπιστη ότι οι υποσχέσεις των κολοσσών της τεχνολογίας για βοήθεια θα έχουν θετική επίδραση στην Talavera. Τα σχέδια αναπλήρωσης νερού εκπληρώνουν δύο στόχους, λέει. "Να φαίνονται καλές στα μάτια του ευρύτερου κοινού και να κερδίσουν την υποστήριξη μιας τοπικής φιλοπεριβαλλοντικής ομάδας".
Πηγή: Capital.gr/Bloomberg Businessweek
