Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον μια μακρινή απειλή για πολλούς νέους στην Ελλάδα: είναι μια καθημερινή πραγματικότητα. Σε περιοχές όπως η Κέρκυρα, οι νέοι έρχονται αντιμέτωποι όχι μόνο με τις ορατές συνέπειες των πυρκαγιών και της έλλειψης νερού, αλλά και με το συναισθηματικό βάρος που φέρνουν αυτές οι κρίσεις.
.
Η δεκαεξάχρονη Κατερίνα θυμάται την ημέρα που ξέσπασε μια τεράστια πυρκαγιά κοντά στη γειτονιά της. «Στην αρχή είδα μόνο μια μικρή φωτιά, αλλά μέσα σε λίγα λεπτά καιγόταν ολόκληρη η πλαγιά», λέει.
«Ο καπνός ήταν τόσο πυκνός που δεν έβλεπες σχεδόν τίποτα. Ήμουν τρομοκρατημένη». Η φωτιά έκαιγε για δέκα ημέρες, ενώ οι τουρίστες εκκενώνονταν στο δημοτικό θέατρο κοντά στο σπίτι της. «Στην αρχή δεν είχα καταλάβει καν τι συνέβαινε — απλώς είδα λεωφορεία γεμάτα τουρίστες να αφήνονται εκεί. Τότε κατάλαβα πόσο σοβαρό ήταν».
Η εμπειρία την τάραξε βαθιά, σε τέτοιο βαθμό που «κάθε φορά που βλέπω φωτιά στις ειδήσεις, παίρνω τηλέφωνο τους φίλους μου για να δω αν είναι καλά». Όπως πολλοί νέοι σε όλη την Ελλάδα, έτσι και η Κατερίνα πλέον συνδέει το καλοκαίρι όχι μόνο με τις διακοπές, αλλά και με τον φόβο και την αβεβαιότητα.
Τέτοιες πυρκαγιές γίνονται όλο και πιο συχνές και έντονες σε όλη την Ελλάδα. Σύμφωνα με δεδομένα από πρόσφατη έρευνα U-Report και ομαδικές συζητήσεις, το 90% των νέων στην Ελλάδα έχουν βιώσει άμεσα τις συνέπειες της κλιματικής αλλαγής. Οι υψηλές θερμοκρασίες, η κακή ποιότητα αέρα και οι ελλείψεις νερού ήταν τα πιο συχνά αναφερόμενα φαινόμενα. Στα Ιόνια Νησιά, όπου βρίσκεται η Κέρκυρα, σχεδόν το 18% των ερωτηθέντων ανέφεραν τις πυρκαγιές ως κύριο λόγο ανησυχίας.
Ωστόσο, δεν είναι μόνο οι φωτιές που προκαλούν άγχος, αλλά και οι αλυσιδωτές επιπτώσεις στην καθημερινή ζωή. Ο Γρηγόρης, επίσης 16 ετών και κάτοικος Κέρκυρας, επισημαίνει τις χρόνιες ελλείψεις νερού στο νησί. «Το καλοκαίρι δεν έχουμε νερό από τις 11 το βράδυ μέχρι τις 8 το πρωί. Πρέπει να οργανώνουμε όλη μας τη μέρα με βάση το πότε θα μπορούμε να κάνουμε ντους. Πρέπει να φροντίζουμε να είμαστε στο σπίτι πριν κοπεί το νερό. Υπάρχουν χωριά όπου οι διακοπές νερού κρατούν εβδομάδες. Δεν υπάρχει αρκετό τρεχούμενο νερό στο νησί». Προσθέτει: «Φτιάχνουν μια μονάδα αφαλάτωσης, αλλά κανείς δεν ξέρει πότε θα είναι έτοιμη».
Σε όλη την Ελλάδα, το άγχος και η αναστάτωση που προκαλεί η κλιματική αλλαγή επιβαρύνουν την ψυχική υγεία των νέων. Ένα τέταρτο των ερωτηθέντων στην έρευνα U-REPORT ανέφερε αύξηση του άγχους λόγω της κλιματικής αλλαγής. Σε ορισμένες περιοχές, όπως η Στερεά Ελλάδα και το Βόρειο Αιγαίο, σχεδόν οι μισοί νέοι δήλωσαν ότι η κλιματική αλλαγή αποτελεί σημαντική πηγή στρες.
Το εκπαιδευτικό σύστημα επίσης δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις επιπτώσεις της κλιματικής αλλαγής. Πάνω από το 80% των εκπαιδευτικών που συμμετείχαν στην έρευνα ανέφεραν ότι τα σχολεία τους δεν είναι επαρκώς εξοπλισμένα για να αντιμετωπίσουν ακραία καιρικά φαινόμενα. Ορισμένα σχολεία δεν διαθέτουν καν κλιματισμό ή σωστή θέρμανση, καθιστώντας τη μάθηση δύσκολη — και κάποιες φορές επικίνδυνη. Ένας εκπαιδευτικός περιέγραψε σχολεία που πλημμυρίζουν «με λίγη μόνο βροχή», ενώ άλλοι ανέφεραν μαθητές που δίνουν εξετάσεις μέσα σε αποπνικτικές αίθουσες, φέρνοντας δικούς τους ανεμιστήρες από το σπίτι.
Αυτοί οι καθημερινοί αγώνες, σε συνδυασμό με τον φόβο για καταστροφικά γεγονότα όπως η φωτιά στο Μάτι το 2018, που σκότωσε πάνω από 100 άτομα, εντείνουν το αίσθημα αβεβαιότητας. «Από τότε που είδα τι έγινε στο Μάτι», λέει ο Γρηγόρης, «τρέμω τι μπορεί να συμβεί αν ξεσπάσει παρόμοια φωτιά εδώ».
Για πολλούς νέους Έλληνες όπως ο Γρηγόρης και η Κατερίνα, η κλιματική αλλαγή δεν είναι απλώς μια επιστημονική έννοια. Είναι μια βιωμένη εμπειρία που διαμορφώνει την οπτική τους για το μέλλον.
Το 2025, η UNICEF με εταίρο υλοποίησης την SolidarityNow, υλοποιεί ένα πιλοτικό έργο σε έξι δήμους της Ελλάδας, με στόχο την ανάπτυξη στρατηγικών πολιτικής προστασίας με επίκεντρο τα παιδιά, απέναντι σε φυσικούς και ανθρωπογενείς κινδύνους, ενισχύοντας τη συμμετοχή των παιδιών ως «φορείς αλλαγής». Το έργο περιλαμβάνει συνεργασία με τις τοπικές υπηρεσίες πολιτικής προστασίας για την προσαρμογή των σχεδίων έκτακτης ανάγκης με επίκεντρο τα παιδιά, εκπαίδευση προσωπικού, διοργάνωση δράσεων ενημέρωσης για ιδρύματα που απευθύνονται σε παιδιά, προσομοιώσεις αντιμετώπισης καταστροφών και παροχή εκπαίδευσης σε ψυχολογικές πρώτες βοήθειες για παιδιά. Μέσα από αυτές τις δράσεις, η πρωτοβουλία επιδιώκει να ενισχύσει την ετοιμότητα και την ανθεκτικότητα των τοπικών κοινωνιών, με απόλυτη προτεραιότητα την προστασία των παιδιών.
