Η «αόρατη» ρύπανση είναι ένα μεγάλο πεδίο έρευνας των τελευταίων ετών, μιας και απειλεί ποικιλοτρόπως τόσο το περιβάλλον, όσο και την ανθρώπινη ζωή. Μια απ΄τις κύριες χημικές ουσίες που προκαλούν υψηλά επίπεδα ρύπανσης είναι και τα PFAS, αγγλικό ακρωνύμιο για τις υπερφθοριωμένες και πολυφθοριωμένες αλκυλικές ουσίες, που κατασκευάζονται ευρέως για βιομηχανικές και εμπορικές εφαρμογές τις τελευταίες δεκαετίες λόγω της αξιοσημείωτης σταθερότητάς τους και της υδρόφοβης φύσης τους. Τα PFAS βρίσκονται «κρυμμένα» σε μια σειρά αντικειμένων της καθημερινότητάς μας, όπως τα αδιάβροχα ρούχα και οι επιφάνειες, οι αντικολλητικές επικαλύψεις σε μαγειρικά σκεύη και συσκευασίες τροφίμων, ακόμα και στα χρώματα και τα οικοδομικά υλικά.
.
ECHA: 2.000 οι γνωστές ομάδες PFAS
Η επιστημονική κοινότητα στην Ε.Ε. μελετάει στενά τα PFAS, εξού και η παραγωγή και χρήση τους έχει περιοριστεί σημαντικά στο πλαίσιο της ενωσιακής νομοθεσίας για τα χημικά προϊόντα. Από το 2004, ο Ευρωπαϊκός Οργανισμός Χημικών (ECHA) αξιολόγησε τα PFAS σε ομάδες (και όχι έναν προς έναν), για να επιταχύνει τη διαδικασία. Μέσω αυτής της διαδικασίας, ο ECHA κατέγραψε περισσότερες από 2.000 ομαδοποιήσεις PFAS, με το νούμερο προφανώς να αυξάνεται κατά πολύ στην ανεξάρτητη καταγραφή κάθε ένωσης. Η τοποθέτηση τους στον κατάλογο των υποψηφίων ουσιών πολύ μεγάλης ανησυχίας του REACH οδηγεί στην άμεση υποκατάστασή τους, με τις σχετιζόμενες βιομηχανίες να αναζητούν άμεσα λύσεις για τον περιορισμό του κινδύνου.
Οι μικρορρύποι και τα PFAS στο νερό
Ένα από τα βασικότερα υλικά δια μέσου των οποίων μπορούν να μεταφερθούν τα PFAS δεν είναι άλλο από το νερό, με αυξημένες συγκεντρώσεις στο πόσιμο νερό και στα αστικά λύματα. Η αναθεωρημένη ευρωπαϊκή οδηγία για τα ύδατα, καθώς και οι αυστηρότερες απαιτήσεις της οδηγίας για τα αστικά λύματα, θέτει το ζήτημα επί τον τύπον των ήλων, και καλεί σε άμεση δράση όλα τα εμπλεκόμενα μέρη.
Στην κατεύθυνση αυτή, η ΕΥΑΘ έχει αναπτύξει συνεργασία τόσο με την Ευρωπαϊκή Ομοσπονδία Ενώσεων Εταιρειών Ύδρευσης - Αποχέτευσης (EurEau), όσο και με το Πανεπιστήμιο Αιγαίου για την άμεση και ουσιαστική αντιμετώπιση του προβλήματος, το οποίο βρέθηκε και στο επίκεντρο χθεσινής εκδήλωσης της εταιρείας. Αξίζει να σημειωθεί ότι η ΕΥΑΘ παρακολουθεί την εξέλιξη της ύπαρξης PFAS στο νερό ήδη από το 2021, όταν ακόμα δεν υπήρχε η νομική υποχρέωση από τις ευρωπαϊκές αρχές.
Σχετικά με τα λύματα, η κα Δήμητρα Λαμπροπούλου, καθηγήτρια Χημείας του ΑΠΘ, τόνισε ότι «τα τελευταία 10 χρόνια στα αστικά λύματα η εικόνα είναι παρόμοια με τις υπόλοιπες χώρες σε ευρωπαϊκό και παγκόσμιο επίπεδο. Aνιχνεύονται, όπως είναι αναμενόμενο, κάποια επίπεδα αναδυόμενων ρύπων σε συγκεντρώσεις από κάποια ng μέχρι και 100-200 ng/lt και απαιτείται, βεβαίως, αναβάθμιση των εγκαταστάσεων επεξεργασίας λυμάτων». Κάνοντας λόγο για τα «αιώνια χημικά», η καθηγήτρια καθησύχασε αναφέροντας πως οι συγκεντρώσεις που ανιχνεύονται στην Ελλάδα είναι εξαιρετικά χαμηλές, γεγονός που οφείλεται στην έλλειψη πολύ βαριάς χημικής βιομηχανίας.
Το πλάνο πενταετίας της ΕΥΑΘ
Η ΕΥΑΘ έχει καταστρώσει έναν σχεδιασμό πενταετίας με σκοπό την επίτευξη της απομάκρυνσης μικροπλαστικών και μικρορρύπων από το νερό, την συμπόρευση με τις ευρωπαϊκές οδηγίες, αλλά και την εξασφάλιση ενός ποιοτικά υψηλού πόσιμου νερού. Στην κορυφή της ατζέντας βρίσκεται η αναβάθμιση των εγκαταστάσεων και η προώθηση της τεταρτοβάθμιας επεξεργασίας λυμάτων. Σχετικά με αυτήν, ο καθηγητής του Τμήματος Περιβάλλοντος του Πανεπιστημίου Αιγαίου Νάσος Στασινάκης, δήλωσε ότι : «Διαθέσιμες τεχνολογίες τεταρτοβάθμιας επεξεργασίας υπάρχουν, αλλά θα πρέπει να εξεταστεί η απόδοση, το κόστος, η απαίτηση σε ενέργεια και το διαθέσιμο προσωπικό».
Ο Κωνσταντίνος Πλάκας, ερευνητής στο Εθνικό Κέντρο Έρευνας & Τεχνολογικής Ανάπτυξης (ΕΚΕΤΑ), φάνηκε αισιόδοξος πως «με τη βοήθεια προηγμένων τεχνολογιών, οι οποίες θα ολοκληρώσουν τις συμβατικές εγκαταστάσεις επεξεργασίας σε τεταρτοβάθμιο επίπεδο, θα μπορέσουν να ελεγχθούν διαφορετικοί μικρορρύποι όπως τα PFAS, τα μικροπλαστικά, οι φαρμακευτικές ενώσεις, το βενζόλιο κ.λπ., με στόχο την προστασία της δημόσιας υγείας». Παράλληλα αναφέρθηκε στις προκλήσεις των δύο νέων οδηγιών της Ε.Ε. : Οδηγία ΕΕ 2020/2184 και Οδηγία ΕΕ 2024/3019.
Από την πλευρά της η κα Ευγενία Καραμπουγιούκη, προϊσταμένη του Τμήματος Περιβαλλοντικής Παρακολούθησης της εταιρείας, ανέφερε την πίεση που φέρνει η πληθώρα των νέων απαιτήσεων σχετικά με τις εγκαταστάσεις επεξεργασίας λυμάτων, υπογραμμίζοντας όμως ότι η ΕΥΑΘ προετοιμάζεται για αυτό ήδη από καιρό, ενώ μελετάται το σχέδιο των στρατηγικών επενδύσεων μέχρι το 2030.
