Μια εικόνα που δύσκολα χωρά στο μυαλό επιχειρηματία — πόσο μάλλον μιας νεοφυούς εταιρείας που τρέχει να επιβιώσει σε μια αγορά τεχνολογίας που αλλάζει με καταιγιστικούς ρυθμούς: για να πάρεις χρηματοδότηση από το ευρωπαϊκό Innovation Fund, το βασικό εργαλείο της ΕΕ για τη στήριξη καινοτόμων καθαρών τεχνολογιών, μπορεί να χρειαστείς έως και 3.000 εργατοώρες και κατά μέσο όρο 85.000 ευρώ μόνο σε διοικητικό κόστος.
.
Κι ακόμη κι αν τα καταφέρεις; Οι πιθανότητες παραμένουν μικρές. Από τα 7,1 δισ. ευρώ που έχουν εγκριθεί από το 2021, μόλις το 4,7% έχει φτάσει τελικά σε εταιρείες. Οι διαδικασίες επαλήθευσης, τα στάδια εγκρίσεων και τα πολλαπλά δικαιολογητικά έχουν μετατρέψει ένα από τα σημαντικότερα χρηματοδοτικά εργαλεία της Ένωσης σε έναν λαβύρινθο που φθείρει ακόμη και τους πιο οργανωμένους υποψήφιους.
Σε εσωτερική παρουσίαση της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, που αποκαλύπτει το μέγεθος του προβλήματος, το 77% των επιχειρήσεων που αιτήθηκαν χρηματοδότηση χρειάστηκε να προσλάβει εξωτερικούς συμβούλους για να απαντήσει στον «υπερβολικό φόρτο» της γραφειοκρατίας. Το ποσοστό επιτυχίας είναι κάτω από 20%, ενώ από τα έργα που έχουν ήδη λάβει επιδότηση, μόνο 6% λειτουργεί κανονικά σήμερα. Ένα επιπλέον 15–20% αντιμετωπίζει σημαντικές καθυστερήσεις.
Το θέμα δεν αφορά μόνο τις επιχειρήσεις. Αφορά την ανταγωνιστικότητα της Ευρώπης. Ο Μάριο Ντράγκι, στην περσινή του έκθεση, είχε επισημάνει ξεκάθαρα πως το βάρος από τις διοικητικές διαδικασίες εμποδίζει την καινοτομία, αποθαρρύνει νέες εταιρείες και υπονομεύει την ικανότητα της ΕΕ να ανταγωνιστεί τις ΗΠΑ και την Ασία σε νέες τεχνολογίες.
Η πραγματικότητα στο πεδίο το επιβεβαιώνει. Η Ecocem, εταιρεία με καινοτόμες τεχνολογίες για το χαμηλού άνθρακα τσιμέντο, αφιέρωσε ολόκληρη ομάδα επί πέντε μήνες για μια αίτηση που κόστισε «εκατοντάδες χιλιάδες ευρώ», όπως αναφέρει στέλεχός της. «Οι μεγάλες εταιρείες μπορούν να το αντέξουν. Οι μικρότερες που φέρνουν τις πραγματικές ανατροπές, όχι», τονίζει.
Ακόμη και όταν τα κονδύλια εγκρίνονται, η αγορά μπορεί να τα ακυρώσει. Η Vianode, που παράγει χαμηλού άνθρακα συνθετικό γραφίτη για μπαταρίες ηλεκτρικών οχημάτων, κέρδισε επιχορήγηση 90 εκατ. ευρώ το 2023 — αλλά επέλεξε να μην προχωρήσει το ευρωπαϊκό της εργοστάσιο. Η μαζική εισροή φθηνού κινεζικού γραφίτη έκανε την ευρωπαϊκή αγορά «εξαιρετικά δύσκολη», όπως αναφέρει στέλεχός της. Αντίθετα, στη Βόρεια Αμερική εξασφάλισε συμφωνία προμήθειας από τη General Motors και προχώρησε χωρίς δεύτερη σκέψη.
Το Innovation Fund θεσπίστηκε ως απάντηση της Ευρώπης στο αμερικανικό Inflation Reduction Act, που προβλέπει 369 δισ. δολάρια σε κίνητρα για καθαρές τεχνολογίες. Η ΕΕ ήθελε να δημιουργήσει έναν δικό της μηχανισμό ώθησης. Όμως η πραγματικότητα δείχνει ότι το Fund λειτουργεί περισσότερο ως παράδειγμα των δυσκολιών της Ένωσης, παρά ως μοχλός αλλαγής.
Παράγοντες της αγοράς επισημαίνουν πως τα χρήματα διοχετεύονται πρωτίστως σε «ομπρέλες τεχνολογιών» όπως το carbon capture και το πράσινο υδρογόνο, έργα συχνά ζημιογόνα και δύσκολα στη χρηματοδότηση — με αποτέλεσμα η ίδια η ΕΕ να μην μπορεί να «ξεκλειδώσει» την εφαρμογή τους. Ταυτόχρονα, ο στόχος του Fund είναι τεράστιος: περίπου 40 δισ. ευρώ αναμένεται να εισρεύσουν από το Ευρωπαϊκό Σύστημα Εμπορίας Δικαιωμάτων Εκπομπών έως το 2030.
Το πρόβλημα, όπως το συνοψίζει ο Victor van Hoorn της Cleantech for Europe, είναι απλό: «Τα περισσότερα χρήματα κάθονται. Τα ορόσημα είναι τόσο περίπλοκα που δημιουργείται τεράστιο κόστος ευκαιρίας για την ΕΕ».
Στην Ευρώπη όπου η ταχύτητα είναι πλέον κρίσιμος παράγοντας για τη μετάβαση στην καθαρή ενέργεια και τη βιομηχανική αναγέννηση, το Innovation Fund δείχνει ότι η γραφειοκρατία δεν είναι απλώς ενόχληση. Είναι ανταγωνιστικό μειονέκτημα.
Πηγή: Financial Times
