Λίγες ώρες πριν κλείσει το 2021, η πυρηνική ενέργεια και το ορυκτό αέριο βαφτίστηκαν από την Ευρωπαϊκή Επιτροπή «πράσινες» επενδύσεις. Στόχος: η διεκδίκηση δημόσιων κινήτρων και ενισχύσεων που θα αναστήσουν την πανάκριβη πυρηνική βιομηχανία και θα επιτρέψουν στη βιομηχανία του κλιματικά επικίνδυνου ορυκτού αερίου να μειώσει το κόστος ηλεκτροπαραγωγής.
Βράδυ παραμονής πρωτοχρονιάς 31 Δεκεμβρίου 2021, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή ενέδωσε στις πιέσεις ενός μπλοκ από κράτη μέλη που εποφθαλμιούν τις ενισχύσεις και τα κίνητρα που θα κατευθυνθούν στην επίτευξη της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας, ώστε να κρατήσουν ζωντανή τη βιομηχανία πυρηνικής ενέργειας και τις επενδύσεις τους σε αέριο.
Αν και το σοκ για την ευρωπαϊκή περιβαλλοντική κοινωνία πολιτών της ΕΕ είναι μεγάλο, την εξέλιξη αυτή την περιμέναμε. Οι πιέσεις των ενεργειακών βιομηχανιών από πυρηνική τεχνολογία και από ορυκτό αέριο, με στήριξη από ένα μπλοκ κρατών του οποίου ηγείται η Γαλλία, ήταν μεγάλες. Σημαία τους το επιχείρημα πως επειδή έχει χαθεί πολύς χρόνος στην πορεία προς την κλιματική ουδετερότητα (αλήθεια είναι αυτό) πρέπει να στηριχθούν ενεργειακές τεχνολογίες χαμηλότερων ή μηδενικών εκπομπών αερίων του θερμοκηπίου, οι οποίες μπορούν να στηρίξουν τη μετάβαση.
Συγκεκριμένα, στο πλαίσιο της εφαρμογής του Κανονισμού Ταξινόμησης, ο οποίος θέτει πλαίσιο για τον χαρακτηρισμό επενδύσεων ως περιβαλλοντικά βιώσιμων και αποσκοπεί στην εξάλειψη του φαινομένου του «πράσινου ξεπλύματος», η Ευρωπαϊκή Επιτροπή έστειλε στα κράτη μέλη σχέδιο απόφασης που θέτει κριτήρια ταξινόμησης ως περιβαλλοντικά φιλικής μιας επένδυσης σε ενέργεια από πυρηνικά και «φυσικό» αέριο.
Πρόκειται για μια απόφαση που μόνο περιβαλλοντική οπισθοδρόμηση προκαλεί. Όπως σωστά προειδοποίησε η Πρωτοβουλία του ΟΗΕ για Υπεύθυνες Επενδύσεις, η ΕΕ «δεν πρέπει να επιτρέψει σε οικονομικά και πολιτικά ζητήματα ενεργειακής ασφάλειας να ματαιώσουν την επιστημονική εγκυρότητα της Βιώσιμης Ταξινόμησης της ΕΕ· αυτό θα αμαύρωνε το ενδιαφέρον των επενδυτών να την αξιοποιήσουν ως εργαλείο καθοδήγησης για βιώσιμες επενδύσεις και θα οδηγούσε σε κατακερματισμό της αγοράς και σε κίνδυνο πράσινου ξεπλύματος».
Κανένας δεν απαγορεύει σε κράτη της ΕΕ να εξαρτηθούν από την πυρηνική ενέργεια ή το αέριο. Η βάφτιση όμως επικίνδυνων για το περιβάλλον και τη δημόσια ασφάλεια δραστηριοτήτων ως δήθεν «πράσινων» είναι λογική διαστροφή και εξόχως επικίνδυνη πρακτική που αντίκειται ακόμα και στον ίδιο τον διακηρυγμένο στόχο του Κανονισμού: την αναχαίτιση της πρακτικής της προβολής «ψευδοοικολογικής ταυτότητας» (greenwashing) που αποσκοπεί στην «απόκτηση αθέμιτου ανταγωνιστικού πλεονεκτήματος με την εμπορία χρηματοπιστωτικών προϊόντων ως φιλικών προς το περιβάλλον, ενώ στην πραγματικότητα δεν πληρούνται βασικά περιβαλλοντικά πρότυπα».
Ειδικότερα όσον αφορά το αέριο, ο χαρακτηρισμός του ως «πράσινης επένδυσης», λόγω του ρόλου που του έχει αποδοθεί στη μετάβαση του ηλεκτροπαραγωγικού τομέα προς την κλιματική ουδετερότητα, καταβαραθρώνει συνολικά τη σοβαρότητα του ευρωπαϊκού συστήματος ταξινόμησης. Το αέριο είναι ορυκτό καύσιμο του οποίου η χρήση παράγει εκπομπές διοξειδίου του άνθρακα και μεθανίου – ειδικά το μεθάνιο είναι κλιματικά καταστροφικό, καθώς ένα από τα ισχυρότερα αέρια του θερμοκηπίου. Όπως ο ίδιος ο Διεθνής Οργανισμός Ενέργειας έχει δηλώσει, κάθε νέα επένδυση σε μονάδες αερίου είναι ασύμβατη με τον στόχο περιορισμού της κλιματικής αλλαγής στον 1,5 βαθμό Κελσίου. Πρόσφατα μάλιστα αναγνωρίστηκε η τρομακτική συμβολή του μεθανίου στην κλιματική κρίση, με αποτέλεσμα στη διάσκεψη της Γλασκόβης για το κλίμα (COP26) να υπογραφεί ιστορική παγκόσμια συμφωνία για τον περιορισμό των εκπομπών μεθανίου.
Σε σχέση τώρα με την πυρηνική ενέργεια, η εμβληματική για την ΕΕ αρχή της «μη πρόκλησης σημαντικής βλάβης» καταπατάται βάναυσα, λόγω της περιβαλλοντικής επίπτωσης από την εξόρυξη ουράνιου και των επικίνδυνων αποβλήτων, αλλά και του κινδύνου ατυχήματος. Πυρηνικές καταστροφές όπως αυτή της Φουκουσίμα (2011) και του Τσερνόμπιλ (1986), αλλά και μικρότερης έκτασης επεισόδια, όπως της Μαρκουλέ στη Γαλλία (2011) αποτελούν αξέχαστη απόδειξη της επικινδυνότητας που καμία περιβαλλοντικά βιώσιμη μορφή ενέργειας δεν μπορεί να έχει. Ποτέ μέχρι σήμερα δεν θεωρήθηκε περιβαλλοντικά βιώσιμη οποιαδήποτε τεχνολογία που μπορεί να σκοτώσει κόσμο ή της οποίας τα απόβλητα είναι τοξικά και μη ανακυκλώσιμα.
Εάν τελικά η Κομισιόν εγκρίνει το σχέδιο αυτής της πράξης, τότε το Ευρωκοινοβούλιο και το Συμβούλιο θα έχουν στη διάθεσή τους τέσσερις μήνες (+2 μήνες παράταση) διαβουλεύσεων μέχρι να λάβουν τελική απόφαση και να εγείρουν διαφωνίες. Το Συμβούλιο μπορεί να καταψηφίσει την πρόταση με αντίστροφη ενισχυμένη πλειοψηφία 20 κρατών μελών, ενώ στο Ευρωκοινοβούλιο απαιτείται πλειοψηφία τουλάχιστον 353 ευρωβουλευτών στην Ολομέλεια.
Η περιβαλλοντικά ασφαλής και κοινωνικά δίκαιη μετάβαση προς την κλιματική ουδετερότητα και ένα βιώσιμο μέλλον είναι η μεγαλύτερη πρόκληση για την ανθρωπότητα. Η ενεργειακή κρίση που σήμερα προβληματίζει ολόκληρη την Ευρώπη, ξεκάθαρα οφείλεται στην προσκόλλησή μας στο ορυκτό αέριο, την πολύ αργή μετάβαση σε ένα ολοκληρωμένο σύστημα που θα βασίζεται αποκλειστικά στις ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και τη δραστική εξοικονόμηση σε κάθε τομέα και δραστηριότητα, αλλά και στην αδυναμία προστασίας της αγοράς ενέργειας από κερδοσκοπία και αρνητικές συγκυρίες. Η επιτάχυνση της μετάβασης προς την κλιματική ουδετερότητα, με σωστό σχεδιασμό για το περιβάλλον και την κοινωνία της μετάβασης στην κλιματική ουδετερότητα.
Σημειώσεις:
- Η «Ταξινόμηση» της ΕΕ (Κανονισμός (ΕΕ) 2020/852) είναι ένα σύστημα κριτηρίων για επενδύσεις που πραγματικά συμβάλλουν στη μετάβαση της ΕΕ προς μια περιβαλλοντικά βιώσιμη και κλιματικά ουδέτερη οικονομία. Μέσα από τον Κανονισμό Ταξινόμησης, η ΕΕ θα έθετε έναν «χρυσό κανόνα» για ιδιωτικά και δημόσια έργα και σχέδια που δικαιούνται τον τίτλο της πράσινης επένδυσης, στη βάση μιας σαφούς επιστημονικής προσέγγισης. Για τον σκοπό αυτόν δημιουργήθηκε η Ομάδα Τεχνικών Εμπειρογνωμόνων Ειδικών για τη Βιώσιμη Χρηματοδότηση, η οποία έχει εκδώσει συστάσεις για στόχους και όρια που θα πρέπει να πληρούνται, τα οποία ξεκάθαρα αποκλείουν από το σύστημα πράσινης ταξινόμησης κάθε επένδυση σε ορυκτά καύσιμα και την πυρηνική ενέργεια.
- Πολλά κράτη, εκτός ΕΕ, θεσπίζουν τα δικά τους συστήματα ταξινόμησης περιβαλλοντικά βιώσιμων επενδύσεων, καθώς τα περιστατικά «πράσινου ξεπλύματος» είναι πλέον πολλά. Πρόσφατα, η ΕΕ δημοσίευσε συγκριτική μελέτη του ευρωπαϊκού συστήματος ταξινόμησης με το αντίστοιχο σύστημα της Κίνας. Το κινέζικο σύστημα ταξινόμησης αποκλείει επενδύσεις σε κάθε ορυκτό καύσιμο, συμπεριλαμβανομένου του αερίου. Το αντίστοιχο σύστημα της Κορέας αποκλείει και την πυρηνική ενέργεια.
- WWF European Policy Office. (2021, 24 Νοεμβρίου). 10 reasons why the EU taxonomy might go from hall of fame to wall of shame.
- Climate Action Network – Europe. (2022, 3 Ιανουαρίου). The EU can’t afford labelling fossil gas and nuclear as green.
Πηγή: ΕΡΤ
