Η κλιματική αλλαγή δεν αποτελεί πλέον μια αφηρημένη απειλή, αλλά μια πραγματικότητα που ήδη μεταμορφώνει προορισμούς, υποδομές, εποχικότητα και επενδυτικές αποφάσεις σε όλο τον κόσμο.
.
Ειδικοί επισημαίνουν ότι ο τουρισμός βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο σημείο καμπής, το οποίο απαιτεί συνεργασία, προσαρμογή και επανασχεδιασμό μοντέλων λειτουργίας, ιδιαίτερα σε χώρες όπως η Ελλάδα, όπου ο κλάδος αποτελεί βασικό πυλώνα της οικονομίας.
Η Laurie Myers, Global Strategist του Global Travel and Tourism Resilience Council, τονίζει ότι ο τομέας είναι «απολύτως ευάλωτος στην κλιματική αλλαγή αλλά ταυτόχρονα εξαιρετικά ανθεκτικός», υπενθυμίζοντας πως ο τουρισμός «έχει αντιμετωπίσει αλλά και ξεπεράσει αμέτρητες κρίσεις». Μιλώντας στο ΑΠΕ-ΜΠΕ, υπογραμμίζει ότι οι μεταβολές στις κλιματικές συνθήκες θα οδηγήσουν σε μια «επανεκκίνηση του χάρτη του τουρισμού». Παραθαλάσσιες και περιοχές χαμηλού υψομέτρου θα συνεχίσουν να πλήττονται από διάβρωση, ζημιές από καταιγίδες και απώλειες υποδομών. Παρότι δεν θα εγκαταλειφθούν πλήρως, ορισμένα περιουσιακά στοιχεία «θα καταστούν δύσκολα διαχειρίσιμα ή υπερβολικά ακριβά για προστασία».
Η Myers εξηγεί ότι η αυξανόμενη ζέστη μεταβάλλει ήδη την ταξιδιωτική συμπεριφορά. «Οι μέσες θερμοκρασίες αυξάνονται, ιδιαίτερα το καλοκαίρι, και παρατηρείται μετατόπιση ενδιαφέροντος προς ορεινές, υψηλότερες και πιο δροσερές περιοχές, καθώς και προς τις εκτός αιχμής περιόδους. Το σημείο άνεσης κινείται βόρεια και σε μεγαλύτερο υψόμετρο». Προβλέπει επίσης ότι οι επενδύσεις θα στραφούν προς την ενδοχώρα, τις κοιλάδες και τις ημιορεινές περιοχές, οδηγώντας σε διαφοροποίηση του προϊόντος και λιγότερη εξάρτηση από το κλασικό τρίπτυχο «ήλιος, θάλασσα, άμμος». Όσοι δεν προσαρμοστούν θα αντιμετωπίσουν «υψηλότερα ασφάλιστρα, συχνότερες επισκευές, διακοπές λειτουργίας και κίνδυνο φήμης», με άμεση επίπτωση στην κερδοφορία.
Οι λόγοι για τους οποίους η τουριστική βιομηχανία κινείται αργά ως προς την προσαρμογή σχετίζονται, σύμφωνα με την ίδια, με την έλλειψη συντονισμού, τη δομή του κλάδου και την απουσία μακροπρόθεσμων στρατηγικών. Παράλληλα, άλλες κρίσεις – πανδημία, πληθωρισμός, γεωπολιτική αστάθεια – αποσπούν την προσοχή.
Σε ό,τι αφορά την Ελλάδα, οι προκλήσεις είναι εμφανείς. Η αυξανόμενη θερμότητα, οι πυρκαγιές και η διάβρωση των ακτών απειλούν καίρια τουριστικά προϊόντα και υποδομές. Η προσαρμογή απαιτεί ανάπτυξη της ενδοχώρας και των βόρειων περιοχών, επενδύσεις σε ανθεκτικές υποδομές, εκσυγχρονισμό λιμένων, δίκτυα διαχείρισης νερού και ενέργειας, καθώς και αναδιάταξη του τουριστικού brand της χώρας με έμφαση σε ορεινούς και πιο δροσερούς προορισμούς.
Σε αυτό το περιβάλλον ο Παγκόσμιος Οργανισμός Τουρισμού προωθεί, όπως αναφέρει ο Patrick Fritz, τεχνικός συντονιστής του Τμήματος Διεθνούς Ανάπτυξης και Συνεργασίας του ΠΟΤ, «συγκεκριμένες, καινοτόμες και τεχνικές λύσεις» που ενισχύουν τις χώρες στην κατεύθυνση του βιώσιμου τουρισμού. Υπενθυμίζει ότι ο ΠΟΤ υπήρξε βασικός φορέας της Διακήρυξης της Γλασκώβης για τη Δράση κατά της Κλιματικής Αλλαγής στον Τουρισμό και προωθεί την Παγκόσμια Πρωτοβουλία για τα Πλαστικά στον Τουρισμό. Παράγει επίσης εργαλεία και κατευθύνσεις, όπως τον Παγκόσμιο Οδικό Χάρτη για τη Μείωση της Σπατάλης Τροφίμων, τις Οδηγίες Κυκλικής Οικονομίας και το Διεθνές Δίκτυο Παρατηρητηρίων Βιώσιμου Τουρισμού.
Ο Fritz επισημαίνει ότι ο τουριστικός τομέας χρειάζεται νέα νοοτροπία, τονίζοντας ότι «ζούμε σε έναν κόσμο με περιορισμένους πόρους και πρέπει να δούμε τα ταξίδια όχι μόνο ως δικαίωμα αλλά και ως προνόμιο». Σημειώνει ότι η ευημερία των κοινωνιών, η κατάσταση της φυσικής και πολιτιστικής κληρονομιάς και τα εισοδήματα πρέπει να συνεκτιμώνται στις πολιτικές χρηματοδότησης και στις τεχνικές αποφάσεις. Οι λύσεις, όπως λέει, δεν μπορεί να είναι άμεσες και απαιτούν συντονισμένη δράση σε κοινωνικό, οικονομικό, πολιτικό και πολιτιστικό επίπεδο, με ταυτόχρονη χρήση εργαλείων παρακολούθησης και εκπαίδευση των φορέων.
Την ανάγκη πιο στοχευμένων πολιτικών προσαρμογής επισημαίνει και ο Νικόλαος Γκολφινόπουλος, διευθυντής Τουρισμού της ICF, συμβαλλόμενο μέλος του ΠΟΤ και Executive Leader του Global Travel and Tourism Resilience Council. Τονίζει ότι «η επιστήμη της κλιματικής αλλαγής γνωρίζει με ικανοποιητική ακρίβεια πώς θα εξελιχθεί το κλίμα παγκοσμίως μέχρι το 2050» και ότι αυτή η γνώση πρέπει να ενσωματωθεί στον σχεδιασμό πολιτικών. Οι επαγγελματίες του τουρισμού, σύμφωνα με τον ίδιο, οφείλουν να βοηθήσουν τους προορισμούς να αναγνωρίσουν «τους κλιματικούς κινδύνους σε τοπικό επίπεδο» και να σχεδιάσουν αντίστοιχες στρατηγικές.
Ο Γκολφινόπουλος σημειώνει ότι κάθε προορισμός θα επηρεαστεί διαφορετικά. Οι παρατεταμένοι καύσωνες θα αλλάξουν την εμπειρία του καλοκαιρινού τουρισμού, τα ακραία καιρικά φαινόμενα θα πλήξουν προορισμούς που λειτουργούν όλο τον χρόνο, η παράκτια διάβρωση απειλεί το θαλάσσιο προϊόν και η άνοδος της θερμοκρασίας περιορίζει την προβλεψιμότητα του χειμερινού τουρισμού. Η βιοποικιλότητα επηρεάζεται από εισβάλλοντα είδη, με επιπτώσεις και στη γαστρονομία. Υπογραμμίζει ότι απαιτείται αναθεώρηση του προϊόντος, της εποχικότητας, των αγορών-στόχων και σχεδιασμός των υποδομών που απαιτεί το νέο τουριστικό περιβάλλον. Επισημαίνει επίσης ότι η σύγχυση ανάμεσα στη μείωση ρύπων και στην προσαρμογή στις νέες συνθήκες αποτελεί σημαντικό εμπόδιο.
Κλείνοντας, υπενθυμίζει ότι «δεν είναι αργά αν δράσουμε άμεσα», τονίζοντας πως οι στρατηγικές πρέπει να συνοδεύονται από συγκεκριμένες δράσεις, επενδύσεις και μηχανισμούς μέτρησης και αξιολόγησης, ώστε να εφαρμοστούν και όχι να μείνουν στα χαρτιά. Η διατομεακή φύση του τουρισμού απαιτεί συντονισμό των οικονομικών κλάδων και, όπως σημειώνει, για χώρες όπως η Ελλάδα ο τομέας «μπορεί και πρέπει να έχει τον ρόλο του καταλύτη και να ηγηθεί της αλλαγής και της προσαρμογής».
Πηγή: ΑΠΕ-ΜΠΕ
