Η Climate Policy Initiative και η Glasgow Financial Alliance for Net Zero προειδοποιούν ότι το παγκόσμιο σύστημα χρηματοδότησης της ενέργειας κινδυνεύει να «κολλήσει» στην πιο κρίσιμη δεκαετία της μετάβασης, εάν δεν αυξηθούν άμεσα οι ροές ιδιωτικού κεφαλαίου προς τις αναδυόμενες αγορές. Σύμφωνα με την ανάλυση που υπογράφουν, το κενό στις επενδύσεις καθαρής ενέργειας σε μορφή μετοχικού κεφαλαίου παίρνει πλέον δομικά χαρακτηριστικά, απειλώντας τόσο τον ρυθμό ανάπτυξης υποδομών όσο και τους στόχους του Net Zero.
.
Το βασικό συμπέρασμα είναι ανησυχητικό: οι αναδυόμενες και αναπτυσσόμενες οικονομίες αντιπροσωπεύουν το ένα τρίτο του παγκόσμιου ΑΕΠ, αλλά απορροφούν μόλις το 16% των συνολικών επενδύσεων σε καθαρή ενέργεια. Η αγορά λειτουργεί ακόμη με κανόνες που ευνοούν το χρέος, την ώρα που οι ανάγκες της επόμενης γενιάς υποδομών απαιτούν ισχυρό μετοχικό «μαξιλάρι». Χωρίς αυτό, έργα δεν προχωρούν και χρέος δεν μπορεί να τοποθετηθεί. Με απλά λόγια, όπως σημειώνεται στο report: χωρίς equity δεν υπάρχει ανάπτυξη, χωρίς ανάπτυξη δεν υπάρχει ενεργειακή μετάβαση.
Στο βασικό σενάριο, που αντικατοπτρίζει τις σημερινές πολιτικές, η επένδυση σε equity για καθαρή ενέργεια αυξάνεται με ρυθμό 5,4% ετησίως μέχρι το 2035. Ο αριθμός αυτός ακούγεται θετικός, αλλά είναι ανεπαρκής: απαιτείται πάνω από διπλάσια ταχύτητα, στο 13,1%, ώστε οι αναδυόμενες οικονομίες να ευθυγραμμιστούν με τους στόχους του Net Zero. Το αποτέλεσμα αυτού του χάσματος είναι ένα εντυπωσιακό νούμερο: από τα 160 δισ. δολάρια που εκτιμάται ότι θα φτάσει η ετήσια επένδυση στο βασικό σενάριο, η πραγματική ανάγκη για να «κλείσει» η μετάβαση ανέρχεται στα 375 δισ. δολάρια. Δηλαδή, ένα ετήσιο κενό της τάξης των 215 δισ. δολαρίων.
Οι συγγραφείς επισημαίνουν ότι το πρόβλημα δεν είναι μόνο λογιστικό αλλά βαθιά δομικό. Για δεκαετίες, τα αναπτυξιακά χρηματοδοτικά ιδρύματα — οι πολυμερείς τράπεζες, τα ταμεία και οι διμερείς φορείς — έχουν τιτλοποιήσει την παρουσία τους γύρω από το χρέος, που θεωρείται πιο «ασφαλές». Το equity, όμως, είναι η πραγματική βάση που ανοίγει τον δρόμο για μεγαλύτερη μόχλευση και ιδιωτικές τοποθετήσεις. Ειδικά για τις αναδυόμενες οικονομίες, όπου τα έργα συχνά χρειάζονται ώριμο στάδιο προετοιμασίας και υψηλή ανοχή ρίσκου, η απουσία μετοχικού κεφαλαίου λειτουργεί ανασταλτικά για ολόκληρη την αλυσίδα.
Η μελέτη δίνει ιδιαίτερη έμφαση σε αυτό που ορίζει ως «catalytic equity» — κεφάλαιο που μπαίνει πρώτο, απορροφά ρίσκο και ενεργοποιεί μεγαλύτερες εμπλοκές από ιδιωτικούς επενδυτές. Η ανάλυση 70 πραγματικών συναλλαγών δείχνει ότι κάθε 1 δολάριο catalytic equity μπορεί να κινητοποιήσει περίπου 30 δολάρια συνολικής επένδυσης σε επίπεδο έργου. Η δυναμική αυτή είναι καθοριστική, ειδικά σε αγορές με ασθενή επενδυτική κουλτούρα ή αυξημένη αβεβαιότητα.
Παρά την αποτελεσματικότητά του, το catalytic equity παραμένει σχεδόν ανύπαρκτο σε παγκόσμιο επίπεδο: μόλις 650 εκατ. δολάρια ετησίως, κάτω από το 1% των συνολικών επενδύσεων. Οι συγγραφείς υποστηρίζουν ότι μέχρι το 2035 θα χρειάζονται 12 έως 25 δισ. δολάρια catalytic equity τον χρόνο, ποσά μικρά συγκριτικά με το μέγεθος των αγορών αλλά κρίσιμα για να «ξεκλειδώσουν» την ιδιωτική χρηματοδότηση.
Η γεωγραφική κατανομή του κενού είναι ιδιαίτερα άνιση. Η Ινδία κυριαρχεί στις ανάγκες: μία χώρα μόνη της αντιπροσωπεύει σχεδόν το ένα τέταρτο του συνολικού equity gap σε τρεις μόνο τομείς — παραγωγή ενέργειας, κτίρια και μεταφορές. Το υπόλοιπο κενό συγκεντρώνεται σε Αφρική, Μέση Ανατολή και Βραζιλία, ειδικά σε τομείς που απαιτούν ταχεία αναβάθμιση δικτύων και φορτιστών, ή μεγάλης κλίμακας έργα ΑΠΕ.
Το report τονίζει ότι η λύση δεν βρίσκεται μόνο στη χρηματοδότηση αλλά και στην πολιτική. Αναγνωρίζει πως, χωρίς βελτίωση ρυθμιστικών πλαισίων, χωρίς σταθερές αγορές και χωρίς εξειδικευμένους τοπικούς διαχειριστές έργων, ούτε το equity ούτε το catalytic equity μπορούν να λειτουργήσουν αποτελεσματικά. Αλλά επιμένει στο ίδιο συμπέρασμα: αν δεν αυξηθεί η επενδυτική βάση, η μετάβαση καθυστερεί.
Για την διεθνή κοινότητα, η εντολή είναι ξεκάθαρη. Οι MDBs, οι DFIs και τα θεματικά κλιματικά ταμεία πρέπει να αυξήσουν τις τοποθετήσεις equity, ακόμη κι αν αυτό απαιτεί μεγαλύτερη κεφαλαιακή «θυσία». Οι κυβερνήσεις καλούνται να ενισχύσουν μηχανισμούς catalytic equity, ενώ οι ιδιώτες επενδυτές να προχωρήσουν σε μεγαλύτερες συνεργασίες με blended structures που μειώνουν το ρίσκο.
Το 2035 ίσως φαίνεται μακριά, αλλά με τους σημερινούς ρυθμούς, η απόσταση μεγαλώνει. Κι αυτό το report — όσο τεχνικό κι αν είναι — μεταφέρει μια απλή προειδοποίηση: η καθαρή ενέργεια δεν θα χρηματοδοτηθεί «από μόνη της». Χρειάζεται κεφάλαιο, και μάλιστα νωρίς, με τη μορφή equity που θα επιτρέψει στα έργα να ξεκινήσουν και στις οικονομίες να κλιμακώσουν την παραγωγική τους βάση.
Πηγή: Report “The Clean Energy Equity Investment Gap”, CPI – GFANZ
