Η ανθρωπότητα απέτυχε να συγκρατήσει την αύξηση της θερμοκρασίας του πλανήτη στον στόχο του 1,5 βαθμού Κελσίου, όπως ορίστηκε στη Συμφωνία του Παρισιού. Σύμφωνα με τη νέα ετήσια έκθεση “Emissions Gap” του Περιβαλλοντικού Προγράμματος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), τα κράτη έχουν κινηθεί τόσο αργά στη μείωση των εκπομπών, ώστε η υπέρβαση του ορίου θεωρείται πλέον αναπόφευκτη μέσα στην επόμενη δεκαετία.
.
Η έκθεση σημειώνει ότι η υπέρβαση πιθανότατα θα είναι προσωρινή, όμως η επιστροφή κάτω από το όριο θα απαιτήσει δραματική επιτάχυνση στη μείωση εκπομπών. Όπως αναφέρει το UNEP, όσο μεγαλύτερος ο χρόνος υπέρβασης του 1,5°C, τόσο μεγαλύτερες οι επιπτώσεις σε κοινωνίες και οικοσυστήματα.
Η βασική συντάκτρια της έκθεσης, Άννε Όλχοφ, δήλωσε ότι «βαθιές περικοπές εκπομπών μπορούν να καθυστερήσουν το πότε θα συμβεί η υπέρβαση, αλλά το ενδεχόμενο δεν μπορούμε πλέον να το αποφύγουμε». Το μήνυμα σηματοδοτεί για πρώτη φορά επίσημη παραδοχή από τον ΟΗΕ πως το πιο φιλόδοξο σημείο της Συμφωνίας του Παρισιού δεν βρίσκεται πλέον εντός εμβέλειας.
Η Συμφωνία του 2015 καλεί τις χώρες να διατηρήσουν την άνοδο της θερμοκρασίας «αρκετά κάτω από τους 2 βαθμούς Κελσίου», με στόχο τον 1,5°C. Ωστόσο, με βάση τις σημερινές δεσμεύσεις, ο πλανήτης οδεύει προς 2,3 έως 2,5°C αύξηση. Αν εφαρμοστούν μόνο οι υφιστάμενες πολιτικές — όχι οι δεσμεύσεις — η άνοδος μπορεί να φτάσει τους 2,8°C.
Παρά τους νέους σχεδιασμούς ανάμεσα σε ορισμένες χώρες, όπως η Κίνα που δεσμεύτηκε να μειώσει τις εκπομπές έως 10% από το σημείο αιχμής μέχρι το 2035, το UNEP επισημαίνει ότι το «κενό εκπομπών» παραμένει τεράστιο. Το 2024 οι παγκόσμιες εκπομπές αυξήθηκαν κατά 2,3%, φτάνοντας τους 57,7 γιγατόνους ισοδύναμων CO₂ — επίπεδα-ρεκόρ.
Πριν από μία δεκαετία, όταν υπογράφηκε η Συμφωνία του Παρισιού, ο κόσμος βάδιζε προς άνοδο 4°C. Παρά την πρόοδο, οι σημερινές αποδόσεις δεν είναι αρκετές ώστε να αποφευχθούν μη αναστρέψιμες ζημιές.
Η υπέρβαση δεν είναι ένα αφηρημένο στατιστικό. Η επιστήμη δείχνει πως κάθε δέκατο αύξησης έχει μετρήσιμες επιπτώσεις: στα 1,5°C αναμένεται απώλεια του 70% των κοραλλιογενών υφάλων του πλανήτη, ενώ στους 2°C το ποσοστό αυτό αγγίζει το 99%. Επίσης, στους 2°C η έκθεση ανθρώπινων πληθυσμών σε ακραία θερμικά κύματα υπερδιπλασιάζεται σε σχέση με το σενάριο των 1,5°C.
Τα ευρήματα της έκθεσης εντείνουν την πίεση ενόψει της διεθνούς συνόδου COP30, όπου οι κυβερνήσεις πρέπει να παρουσιάσουν πώς θα επιταχύνουν τη μείωση των εκπομπών και πώς θα χρηματοδοτηθεί η μετάβαση. Η συζήτηση για τη χρηματοδότησης των αναπτυσσόμενων χωρών αναμένεται να αποτελέσει σημείο τριβής.
Παρά τη ζοφερή εικόνα, το UNEP υπογραμμίζει ότι υπάρχει ακόμη περιθώριο για δράση: βαθύτερες περικοπές, επενδύσεις σε καθαρές τεχνολογίες και σταδιακή εγκατάλειψη ορυκτών καυσίμων μπορούν να μειώσουν τον χρόνο υπέρβασης και να επαναφέρουν σταδιακά τη θερμοκρασία κάτω από τα 1,5°C.
Η πραγματική επιλογή δεν βρίσκεται πλέον στο αν θα συμβεί η υπέρβαση — αλλά στο πόσο μεγάλη και παρατεταμένη θα είναι.
