Η μετάβαση προς μια βιώσιμη οικονομία απαιτεί την κινητοποίηση σημαντικών επενδύσεων, ώστε να επιταχυνθεί η μείωση των περιβαλλοντικών επιπτώσεων και να ενισχυθεί η ανθεκτικότητα των επιχειρήσεων. Σε αυτό το πλαίσιο, η βιώσιμη χρηματοδότηση αποτελεί καθοριστικό εργαλείο, καθώς κατευθύνει κεφάλαια προς δραστηριότητες με θετικό περιβαλλοντικό και κοινωνικό αποτύπωμα. Στο επίκεντρο της βρίσκεται η ενσωμάτωση κριτηρίων ESG για την αξιολόγηση των χρηματοοικονομικών και επενδυτικών αποφάσεων, με σκοπό τη μακροπρόθεσμη βιωσιμότητα και την κοινωνική υπευθυνότητα των επιχειρήσεων.
Τα ESG κριτήρια διαδραματίζουν σημαντικό ρόλο, καθώς καθορίζουν τον τρόπο που οι επιχειρήσεις και οι επενδυτές λαμβάνουν υπόψη τους περιβαλλοντικούς, κοινωνικούς και διακυβερνητικούς παράγοντες στις αποφάσεις τους. Οι επιχειρήσεις καλούνται να ενσωματώσουν τα ESG κριτήρια στις στρατηγικές τους, βελτιώνοντας τη διαφάνεια κατά την αναφορά των επιδόσεων βιωσιμότητάς τους. Οι επενδυτές, από την πλευρά τους, αναζητούν πλέον επενδυτικές ευκαιρίες που να συνάδουν με τις απαιτήσεις ESG, αναγνωρίζοντας ότι η βιωσιμότητα αποτελεί πλέον βασικό στοιχείο της εταιρικής αξίας και της ανθεκτικότητας στην αγορά.
Η ορθή ένταξη των κριτηρίων ESG στο επιχειρησιακό περιβάλλον, ωστόσο, συνοδεύεται από αρκετές προκλήσεις. Η διαχρονική έλλειψη κοινών προτύπων και σαφών μετρήσεων ESG έχει καταστήσει δύσκολη την εξασφάλιση αξιόπιστων και συγκρίσιμων δεδομένων, γεγονός που αποδυναμώνει την ικανότητα των επενδυτών να λάβουν τεκμηριωμένες αποφάσεις. Αυτό δημιουργεί κενά στη διαφάνεια και ανοίγει τον δρόμο σε πρακτικές «greenwashing», στις οποίες επιχειρήσεις ή χρηματοπιστωτικοί οργανισμοί παρουσιάζονται ως πιο βιώσιμοι από ό,τι είναι στην πραγματικότητα.
Ειδικά για τις μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις (ΜΜΕ), η ένταξή τους σε αυτό το σύστημα παραμένει ένα κρίσιμο εμπόδιο. Αν και οι ΜΜΕ είναι ζωτικής σημασίας για την ευρωπαϊκή οικονομία, πολλές από αυτές δεν διαθέτουν τους απαραίτητους πόρους ή τη γνώση για να προσαρμοστούν σε αυτά τα πρότυπα ή να αναφέρουν αποτελεσματικά τις επιδόσεις τους. Για να επιτευχθεί μια πλήρης και αποτελεσματική μετάβαση σε μια βιώσιμη οικονομία, απαιτείται η ανάπτυξη κοινών προτύπων και η παροχή υποστήριξης στις ΜΜΕ, ώστε να διασφαλιστεί η πλήρης και ομοιόμορφη συμμετοχή τους στις διαδικασίες βιώσιμης χρηματοδότησης.
Το ευρωπαϊκό πλαίσιο πολιτικής για τα ESG κριτήρια και τις αναφορές βιωσιμότητας έχει εξελιχθεί σημαντικά για την αντιμετώπιση των παραπάνω προκλήσεων, αντανακλώντας την αλληλεπίδραση μεταξύ των επιχειρηματικών δραστηριοτήτων και των κοινωνικών και περιβαλλοντικών επιπτώσεων τους. Κεντρικό στοιχείο αυτού του πλαισίου είναι η Οδηγία NFRD, η οποία θεσπίστηκε ως βασική ρύθμιση για τις μεγάλες εταιρείες δημοσίου συμφέροντος, απαιτώντας τη δημοσιοποίηση ενός ευρέος φάσματος μη χρηματοοικονομικών δεδομένων. Ακολούθως, ο Κανονισμός SFDR, που εισήχθη το 2019, έθεσε υποχρεωτικές απαιτήσεις για τη γνωστοποίηση πληροφοριών βιωσιμότητας από τους συμμετέχοντες στην αγορά χρηματοοικονομικών προϊόντων. Επιπλέον, η Ταξινομία της ΕΕ, που υιοθετήθηκε το 2020, καθιέρωσε έναν κοινό ορισμό για τις βιώσιμες οικονομικές δραστηριότητες στην ΕΕ, προσφέροντας σαφείς κατευθυντήριες γραμμές για τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές.
Το 2020, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή παρουσίασε την Ευρωπαϊκή Πράσινη Συμφωνία, μια σειρά πολιτικών πρωτοβουλιών με στόχο την επίτευξη κλιματικής ουδετερότητας στην ΕΕ μέχρι το 2050. Η Οδηγία CSRD, η οποία εγκρίθηκε στις αρχές του 2023, απαιτεί από μεγάλες και εισηγμένες εταιρείες, καθώς και από μικρές και μεσαίες επιχειρήσεις, να παρέχουν λεπτομερείς πληροφορίες για τη βιωσιμότητά τους, ενισχύοντας τη διαφάνεια και τη συγκρισιμότητα των δεδομένων τους. Τα πρώτα αποτελέσματα της CSRD αναμένονται να δημοσιοποιηθούν το 2025 για το οικονομικό έτος 2024. Παράλληλα, τα Ευρωπαϊκά Πρότυπα Υποβολής Εκθέσεων Βιωσιμότητας (ESRS), που υιοθετήθηκαν τον Ιούλιο του 2023, αποσκοπούν στη βελτίωση της ποιότητας και της συγκρισιμότητας των αναφορών βιωσιμότητας σε όλη την ΕΕ.
Η τελευταία εξέλιξη του ευρωπαϊκού θεσμικού πλαισίου για τη βιωσιμότητα και τις ESG πρακτικές είναι η υιοθέτηση των λεγόμενων «Omnibus» πακέτων μέτρων απλοποίησης. Αυτά τα πακέτα στοχεύουν στην αναδιάρθρωση και την εκσυγχρονισμό της νομοθεσίας για τη βιωσιμότητα, με σκοπό την ενίσχυση της ανταγωνιστικότητας των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων, ενώ παράλληλα μειώνουν την διοικητική επιβάρυνση. Η πρώτη φάση του Omnibus περιλαμβάνει μέτρα για την αποσυμφόρηση της διαδικασίας αναφοράς βιωσιμότητας, εστιάζοντας σε μεγάλες επιχειρήσεις που έχουν σημαντική επίδραση στον κοινωνικό και περιβαλλοντικό τομέα. Παράλληλα, διασφαλίζει ότι οι μικρότερες επιχειρήσεις δεν θα επιβαρύνονται υπερβολικά από τις απαιτήσεις αυτές. Επιπλέον, τα πακέτα Omnibus ενσωματώνουν αλλαγές στον Κανονισμό CBAM και το Πρόγραμμα InvestEu, ενισχύοντας τη διαφάνεια και την αποδοτικότητα των επενδύσεων που υποστηρίζουν τη μετάβαση σε μια βιώσιμη οικονομία. Με την ολοκλήρωση αυτών των προτάσεων, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή επιδιώκει να μειώσει την διοικητική επιβάρυνση κατά 25% έως το 2029, προσφέροντας έναν πιο ευνοϊκό επιχειρηματικό κλίμα και ενισχύοντας τη βιώσιμη ανάπτυξη στην ΕΕ. Ωστόσο, είναι κρίσιμο να διασφαλιστεί ότι οι αλλαγές αυτές δεν θα οδηγήσουν σε αποδυνάμωση των αρχών διαφάνειας και λογοδοσίας.
Παρά την πρόοδο που έχει σημειωθεί στα πλαίσια της αναφοράς βιωσιμότητας, η αμφισβήτηση του αντίκτυπου των κριτηρίων ESG στην ανταγωνιστικότητα των ευρωπαϊκών επιχειρήσεων έχει προκαλέσει ανησυχίες για πιθανές ανατροπές πολιτικών. Είναι κρίσιμο να ληφθούν υπόψη οι ανησυχίες για το βάρος των κανονιστικών απαιτήσεων, χωρίς όμως αυτές να υπονομεύσουν την πρόοδο που έχει επιτευχθεί τα τελευταία δέκα χρόνια, καθώς η ενσωμάτωση βιώσιμων στρατηγικών στις επιχειρήσεις έχει οδηγήσει σε καινοτομία, αυξημένη διαφάνεια και μακροπρόθεσμη αξία. Η διατήρηση και η ενίσχυση αυτών των επιτευγμάτων είναι κρίσιμη για να παραμείνει η ΕΕ ηγέτιδα στη βιώσιμη χρηματοδότηση και να δημιουργηθεί ένα ανταγωνιστικό και ανθεκτικό ευρωπαϊκό οικονομικό περιβάλλον.
Η ανάγκη για μια ισχυρή και αξιόπιστη μετάβαση προς μια βιώσιμη οικονομία, η οποία ενσωματώνει τα ESG κριτήρια και ανταποκρίνεται στις νέες ευρωπαϊκές κανονιστικές απαιτήσεις, επιτάσσει την ανάπτυξη καινοτόμων λύσεων που να διευκολύνουν αυτή τη διαδικασία. Στο πλαίσιο αυτό, το δίκτυο που ίδρυσα και διευθύνω, το Alliance of Excellence for Research and Innovation on Aephoria (AE4RIA), προσφέρει σημαντική προστιθέμενη αξία στην ενίσχυση της βιωσιμότητας και στην εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs) στις επιχειρήσεις.
Πιο συγκεκριμένα, το δίκτυο Alliance of Excellence for Research and Innovation on Aephoria (AE4RIA) είναι μια πρωτοβουλία συνεργασίας μεταξύ α) ερευνητικών ιδρυμάτων: Εργαστήριο έρευνας για την κοινωνικοοικονομική και περιβαλλοντική βιωσιμότητα (ReSEES) και Εργαστήριο Στοχαστικής Μοντελοποίησης και Εφαρμογών στο Οικονομικό Πανεπιστήμιο Αθηνών, η Μονάδα Αειφόρου Ανάπτυξης στο ΕΚ Αθηνά, και το Τμήμα Κλίματος και Ενέργειας του Τμήματος Τεχνολογίας, Διοίκησης και Οικονομικών του Πολυτεχνείου της Δανίας (DTU), β) επιταχυντών καινοτομίας: : SDSN Global Climate Hub, EIT Climate-KIC , BRIGAID-Connect: Technologies for Climate Adaptation, MENA Maritime Accelerator, Black Sea Accelerator Nexus Cluster, γ) δικτύων διασύνδεσης επιστήμης-τεχνολογίας-πολιτικής: Sustainable Development Solutions Network, SDSN Europe, SDSN Greece , Water Europe, και δ) επιστημονικών ενώσεων και ακαδημιών: : European Association Of Environmental And Resource Economists (EAERE), World Council Of Environmental And Resource Economists Associations (WCEREA), Academia Europaea, World Academy Of Art And Science (WAAS), Interacademy Partnership (IAP), and European Academy Of Sciences And Arts, εστιάζοντας στη βιώσιμη ανάπτυξη. Συγκεντρώνει περισσότερους από 200 ερευνητές, παρέχοντας επιστημονικά τεκμηριωμένες και συμμετοχικές λύσεις προς τη βιώσιμη ανάπτυξη και την εφαρμογή των Στόχων Βιώσιμης Ανάπτυξης, της Συμφωνίας των Παρισίων για την Κλιματική Αλλαγ,ή και της Ευρωπαϊκής Πράσινης Συμφωνίας.
Σε αυτό το πλαίσιο, το AE4RIA Metrix προσφέρει καινοτόμες λύσεις για τη μέτρηση και την αξιολόγηση της βιωσιμότητας των επιχειρήσεων, εστιάζοντας στη σύνδεση των ESG κριτηρίων με τους Στόχους Βιώσιμης Ανάπτυξης (SDGs). Μέσω της χρήσης εξειδικευμένων εργαλείων, παρέχει στις επιχειρήσεις τη δυνατότητα να ποσοτικοποιήσουν το αποτύπωμά τους, να βελτιστοποιήσουν τις στρατηγικές βιωσιμότητας και να διασφαλίσουν τη συμμόρφωσή τους με τις νέες ευρωπαϊκές κανονιστικές απαιτήσεις. Τα εργαλεία αυτά επιτρέπουν στις επιχειρήσεις να παρακολουθούν τις επιδόσεις τους, να εντοπίζουν σημεία βελτίωσης και να λαμβάνουν τεκμηριωμένες αποφάσεις για μια πιο υπεύθυνη και βιώσιμη λειτουργία.
Παράλληλα, οι υπηρεσίες του AE4RIA Metrix υποστηρίζουν την υιοθέτηση βέλτιστων πρακτικών βιώσιμης ανάπτυξης μέσω εναρμονισμένων διαδικασιών συλλογής και ανάλυσης δεδομένων σε όλη την αλυσίδα αξίας. Με τη χρήση δυναμικών Dashboards και σεναρίων ανάλυσης, επιτρέπει στις επιχειρήσεις να αξιολογούν τις στρατηγικές τους μακροπρόθεσμα, προβλέποντας τις τάσεις και τους κινδύνους που συνδέονται με την λειτουργία τους. Έτσι, συμβάλλει στη δημιουργία εταιρειών ανθεκτικών στις μελλοντικές προκλήσεις, ενισχύοντας τόσο τη διαφάνεια όσο και τη βιώσιμη οικονομική ανάπτυξη. Τέλος, το δίκτυο AE4RIA βοηθά τις επιχειρήσεις να προετοιμάσουν το εργατικό τους δυναμικό για τις απαιτήσεις της πράσινης μετάβασης και του ψηφιακού μετασχηματισμού, μέσω της παροχής στοχευμένων προγραμμάτων εκπαίδευσης και ανάπτυξης δεξιοτήτων.
Η μετάβαση προς ένα βιώσιμο οικονομικό μοντέλο δεν είναι απλώς μια ρυθμιστική απαίτηση, αλλά μια στρατηγική ευκαιρία για τις επιχειρήσεις και τους επενδυτές να δημιουργήσουν μακροπρόθεσμη αξία. Παρά τις προκλήσεις, η σύγκλιση πολιτικών, καινοτομίας και αυξανόμενης ζήτησης για βιώσιμες λύσεις διαμορφώνει ένα νέο τοπίο, στο οποίο η ενσωμάτωση των ESG κριτηρίων αποτελεί βασικό παράγοντα ανθεκτικότητας και ανταγωνιστικότητας. Η επιτυχία της βιώσιμης χρηματοδότησης εξαρτάται από τη διαφάνεια, την αξιοπιστία των δεδομένων και τη δέσμευση όλων των εμπλεκόμενων φορέων, ώστε η πράσινη ανάπτυξη να είναι τόσο επωφελής όσο και βιώσιμη για την οικονομία και την κοινωνία.
Το άρθρο δημοσιεύτηκε στα πλαίσια του αφιερώματος για το πράσινο αποτύπωμα των επιχειρήσεων.
Δείτε όλο το αφιέρωμα εδώ
