Τα ανοιχτά μέτωπα πολέμου και η αμφίθυμη στάση της Αμερικής σχετικά με τις παροχές άμυνας σε τρίτες χώρες, δημιούργησαν τους τελευταίους μήνες τις κατάλληλες προϋποθέσεις για να ανοίξει μια κουβέντα που αναβαλλόταν σταθερά σε ευρωπαϊκό επίπεδο: η ανάπτυξη μιας στιβαρής αμυντικής βιομηχανίας. Κατά πολλούς αναλυτές, αυτό το μονοπάτι που χαράζει σιγά-σιγά η Ένωση παίρνοντας επιτέλους στα σοβαρά το ζήτημα της άμυνας, είναι μια καθυστερημένη «ενηλικίωση», που όμως μόνο θετικά μπορεί να μετρήσει εάν γίνει με σωστό και μεθοδικό τρόπο. Αυτή τη στιγμή η άμυνα είναι στην ατζέντα κάθε συζήτησης σε επίπεδο αρχηγών κρατών, ενώ ήδη από τον Μάρτιο του 2025 έχει εκδοθεί η «Λευκή Βίβλος για το μέλλον της ευρωπαϊκής άμυνας».
Και όλα ως εδώ είναι καλά, μέχρι να αρχίσει να ακούγεται στα ευρωπαϊκά πηγαδάκια ότι ο πρώτος «στόχος» περικοπών θα είναι ο τομέας βιωσιμότητας και ESG, ώστε να υπάρξει μια χαλάρωση των κανονισμών που θα ανοίγει στις εξοπλιστικές εταιρίες περισσότερους διαύλους χρηματοδότησης. Σύμφωνα με το Euroactiv, η Ευρωπαϊκή Επιτροπή εξετάζει το ενδεχόμενο αναθεώρησης των κανόνων βιωσιμότητας, δίνοντας ώθηση στους κατασκευαστές όπλων και άλλους αμυντικούς εργολάβους, οι οποίοι έχουν κατηγορήσει τα κριτήρια ESG για την απώλεια μεγάλων ιδιωτικών επενδύσεων.
Η Επιτροπή αξιολογεί μια «προσαρμογή του πλαισίου βιώσιμης χρηματοδότησης» στο πνεύμα των προσπαθειών της να ενισχύσει τη χρηματοδότηση του τομέα, δήλωσε ο εκπρόσωπος της Επιτροπής Thomas Reigner στη Euractiv τη Δευτέρα. Ο κ. Reigner συνέχισε λέγοντας ότι το εκτελεστικό όργανο της Ε.Ε. θέτει τις βάσεις για τη δέσμη μέτρων απλούστευσης της άμυνας - γνωστή ως «Omnibus» - για τη δημιουργία «συνθηκών για την ταχεία αύξηση της βιομηχανικής παραγωγής σε ολόκληρη την Ευρώπη».
Η πρόεδρος της Επιτροπής Ursula von der Leyen σχεδίαζε, μάλιστα, να θέσει το ζήτημα της πρόσβασης στη χρηματοδότηση τη Δευτέρα κατά τη διάρκεια εκδήλωσης με ευρωπαϊκές αμυντικές επιχειρήσεις και την έναρξη του στρατηγικού διαλόγου της Ε.Ε. με τη βιομηχανία, σύμφωνα με έγγραφο που είδε το Euractiv.
Μια απ΄τις βασικότερες επιδιώξεις των βιομηχανιών άμυνας είναι η εκ νέου ταξινόμησή τους ως «μη επιβλαβείς», κάτι που θα άλλαζε την στάση των τραπεζών απέναντί τους, ενώ ταυτόχρονα θα τους έφερνε σε ευνοϊκότερη φορολογική θέση. Από την πλευρά της η Ε.Ε. στην Λευκή Βίβλο για την άμυνα δεσμεύτηκε να άρει «τα εμπόδια που σχετίζονται με την πρόσβαση στη χρηματοδότηση, συμπεριλαμβανομένων των επενδύσεων ESG», ενώ τον ίδιο μήνα (Μάρτιος, 2025) η Ευρωπαϊκή Τράπεζα Επενδύσεων ζήτησε μια «άσκηση απλούστευσης» για να διευκολύνει τους όρους ιδιωτικού δανεισμού για την ευρωπαϊκή αμυντική βιομηχανία. Ενώ στη συνέχεια, ακολουθώντας το παράδειγμα της ΕΤΕπ, ο μεγαλύτερος χρηματιστηριακός όμιλος της Ευρώπης, το Euronext, ανακοίνωσε επίσης ότι θα επανεξετάσει την εντολή του για να δώσει στις αμυντικές εταιρείες καλύτερη πρόσβαση σε ιδιωτικές επενδυτικές ευκαιρίες.
Ερχόμαστε μπροστά λοιπόν σε ένα ζήτημα που θα μας απασχολεί απ΄ότι φαίνεται για μήνες: είναι δίκαιη και απαραίτητη η εξαίρεση των αμυντικών βιομηχανιών από τους κανονισμούς ESG;
Αν δεχθούμε ότι ένα από τα βασικά κολλήματα σε ευρωπαϊκά έργα και μεταρρυθμίσεις είναι οι βραδείς χρόνοι αδειοδότησης και το συνεχές «check» κανονισμών, τότε ναι, περικόπτοντας ορισμένους από τους κανονισμούς ESG στην άμυνα, δίνεται η δυνατότητα για πιο ευέλικτες και γρήγορες κινήσεις. Αυτό είναι άλλωστε και το βασικό επιχείρημα όσων στηρίζουν αυτή την απόφαση της Ε.Ε., μιας και όπως υποστηρίζουν η εξοπλιστική θωράκιση της Ένωσης έχει πλέον τη μορφή κατεπείγοντος και δεν μπορεί να περιμένει στην ουρά των αδειοδοτήσεων.
«Το ότι οι άλλοι το κάνουν λάθος, δε σημαίνει ότι εμείς δεν το κάνουμε σωστά» είπε η ιστορικός των ΗΠΑ και συγγραφέας Σώτη Τριανταφύλλου, αναφερόμενη στο σύνολο αξιών της Δύσης έναντι αυτό των ΗΠΑ, σε πρόσφατη εκδήλωση των εκδόσεων Πατάκη. Ακριβώς αυτή είναι και η άλλη πλευρά του νομίσματος και στο ζήτημα της άμυνας και των ESG. Οι κανονισμοί περιβαλλοντικής και κοινωνικής ευθύνης, μέχρι στιγμής-και δικαίως- ήταν το καμάρι της Ε.Ε. μιας και έβαζαν σε νομικό πλαίσιο τις αξίες για τις οποίες η Δύση έχει παλέψει επί αιώνες. Μια οπισθοχώρηση τώρα, μια-κατά περίπτωση- έκπτωση στους κανονισμούς για να διευκολυνθεί ο επανεξοπλισμός, μπορεί να αποτελέσει ένα πολύ δυσάρεστο προηγούμενο, το οποίο να οδηγήσει σε domino effect συρρίκνωσης των ευθυνών βιωσιμότητας οριζόντια σε όλες τις βιομηχανίες κι όχι μόνο εκείνες της άμυνας.
Προφανώς δεν υπάρχουν εύκολες απαντήσεις, ωστόσο το μόνο βέβαιο είναι πως η πρόοδος σε έναν τομέα δεν θα έπρεπε να αποτελεί λόγο για επιβράδυνση σε έναν άλλον…
